Tôi muốn đóng góp thêm vào Báo cáo này hai điểm. Thứ nhất, đề nghị nhấn mạnh làm rõ hơn những nguyên nhân về kết quả thành tích đã đạt được. Thứ hai là nguyên nhân khách quan, chủ quan của những hạn chế, yếu kém. Thành công không nên chỉ nhìn vào năm 2015 mà cần nhìn tổng thể giai đoạn 2011 - 2015. Trong đó, nguyên nhân quan trọng nhất để đạt được thành tích cơ bản là chúng ta đã nhìn thẳng sự thật thực trạng kinh tế - xã hội nước ta lúc bắt đầu nhiệm kỳ trong bối cảnh tác động, hậu quả của khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế thế giới nhiều hơn cả đối với những dự báo thận trọng nhất.

Từ phân tích, theo dõi thực trạng kinh tế - xã hội nước ta và các nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém, tồn tại, tôi muốn nhấn mạnh một số vấn đề chủ yếu, trọng tâm và các giải pháp cần thực hiện đồng bộ, quyết liệt để đạt được các mục tiêu trong năm 2016.

Phát triển cân đối các khu vực kinh tế

Cần tập trung để phát triển cân đối, hài hòa hơn giữa khu vực kinh tế có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và khu vực doanh nghiệp trong nước. Động lực tăng trưởng năm 2015 chủ yếu còn dựa vào FDI, mà khu vực này cũng chủ yếu là gia công, lắp ráp; trong khi đó khu vực doanh nghiệp trong nước gặp nhiều khó khăn, nhất là nông nghiệp, dịch vụ và du lịch; tốc độ tăng trưởng xuất khẩu khu vực trong nước sụt giảm, nhập siêu còn rất lớn... Nhiều chuyên gia cả trong và ngoài nước đang rất lo ngại tình trạng phát triển lệch pha, dẫn đến nguy cơ xuất hiện 2 khu vực khác biệt trong một nền kinh tế, thậm chí có thể có tình trạng 2 nền kinh tế (FDI và khu vực doanh nghiệp trong nước) trong một quốc gia. Theo tôi, cần phân tích, đánh giá thấu đáo vấn đề này. Trong một quốc gia mà 2 khu vực kinh tế phát triển lệch pha nhau thì vấn đề là quản trị quốc gia hay quản trị doanh nghiệp? Và thể chế, chính sách, cơ chế áp dụng cho các khu vưc này có cần phải điều chỉnh không? Tôi nghĩ là có cả hai loại vấn đề này. Để từng bước khắc phục, tôi đề xuất các giải pháp cụ thể sau:

Thứ nhất là tăng cường hơn nữa chọn lọc đầu tư FDI. Chọn các doanh nghiệp có sẵn chuỗi giá trị của họ, có công nghệ tốt và quản trị tốt, có thực tâm muốn kết nối với doanh nghiệp của Việt Nam. Tôi đề nghị hết sức chú trọng chọn lọc doanh nghiệp FDI quy mô nhỏ và vừa của các nước để sử dụng công nghệ, kinh nghiệm nước ngoài cộng với lao động trong nước, từ đó đáp ứng nhu cầu tiêu dùng sản phẩm có chất lượng ngày càng tăng trong nước và bảo đảm cho xuất khẩu. Tôi thấy rất lạ tỉnh nào khi lên Trung ương cũng bảo cố gắng thu hút tập đoàn lớn vào địa phương mình. Nhưng những tập đoàn lớn đầu tư hàng tỷ USD như Samsung thì không nhiều và chủ yếu cũng gia công, lắp ráp. Có thể nói bây giờ là kỷ nguyên của các loại doanh nghiệp nhỏ và vừa - rất nhiều chuyên gia, các vị đại sứ các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc... đều nói với tôi như vậy.

Thứ hai, phải tăng cường thúc đẩy phát triển, nâng cao hiệu quả năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước. Chúng ta có chính sách ưu đãi, thu hút FDI thì cũng cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ, phát triển khu vực doanh nghiệp trong nước phù hợp với các cam kết quốc tế. Phải khẩn trương xây dựng, ban hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Trong năm 2016, cần phải hướng dẫn đầy đủ, kịp thời và quyết liệt tổ chức thực hiện Luật đầu tư, Luật Doanh nghiệp sửa đổi. Cộng đồng doanh nghiệp đang rất trông chờ vào điều này. QH cũng cần giám sát việc thực hiện Luật Hợp tác xã năm 2012 vì việc thực hiện còn rất bất cập, chậm đi vào cuộc sống. Đồng thời, tôi kiến nghị cần phát huy tinh thần khởi nghiệp của quốc gia, của toàn dân. Chính phủ cần sớm xây dựng, triển khai Chương trình quốc gia khởi nghiệp, bao gồm cả khởi nghiệp cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp, tập đoàn hay của một thành phố khởi nghiệp... Để làm được điều này đòi hỏi phải đẩy mạnh nghiên cứu phát triển, đổi mới sáng tạo và có thể chế để hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm của Chính phủ, thu hút các quỹ đầu tư mạo hiểm tư nhân trong và ngoài nước. Tôi hy vọng sẽ có làn sóng đầu tư mới ở Việt Nam.

Thứ ba, phải kết nối khối FDI với doanh nghiệp trong nước. Nhiều người đã đề xuất vấn đề này nhưng khi hỏi kết nối như thế nào, bằng cách nào thì không dễ. Tôi cho rằng, trong ưu đãi đầu tư với FDI thì phải có điều kiện, tôi ưu đãi anh cái này chỉ khi nào anh có chính sách liên kết với doanh nghiệp trong nước. Hoặc có thể tôi có ưu đãi anh cao hơn, nếu anh có chính sách kết nối với doanh nghiệp trong nước như sử dụng doanh nghiệp trong nước làm vệ tinh để phát triển công nghiệp hỗ trợ. Hoặc theo hướng tôi có chính sách ưu đãi bổ sung cho anh cao hơn các anh khác nếu anh có chính sách kết nối với doanh nghiệp trong nước. Khi khu vực doanh nghiệp trong nước mạnh lên, kết nối được với FDI thì tình trạng “lệch pha” như đã nói ở trên sẽ dần được khắc phục.

Tập trung tháo gỡ khó khăn cho thị trường

Năm 2016, Chính phủ nên tập trung trọng điểm các giải pháp khơi thông, tháo gỡ vướng mắc cho các thị trường và phát triển các loại thị trường.

Đối với thị trường hàng hóa và dịch vụ, cần xem xét và cơ cấu lại thị trường xuất nhập khẩu trên cơ sở tính toán các hiệp định sẽ ký để tránh quá phụ thuộc vào một thị trường, một nước cụ thể. Cần tập trung tổ chức tốt thị trường nội địa, đặc biệt thị trường vật tư nông nghiệp và thị trường đầu ra cho nông sản. Phải nghiên cứu để có các sàn giao dịch cho nông sản, có các giải pháp đẩy mạnh phương thức giao dịch hiện đại như thị trường giá cả tương lai để giảm bớt rủi ro của người sản xuất, san sẻ rủi ro của người sản xuất sang hệ thống thương mại. Cũng cần hết sức chú trọng, chủ động phát triển thương mại biên giới, không để tình trạng nông sản bị dồn ứ, ách tắc ở cửa khẩu như những năm vừa qua. Cần có giải pháp để khôi phục dịch vụ, du lịch, bảo đảm tốc độ tăng trưởng dịch vụ phải cao hơn tốc độ tăng GDP. Tăng cường các hàng rào kỹ thuật, các giải pháp kiểm soát hàng nhập khẩu, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (kể cả tiêu dùng cá nhân và sản xuất, nhất là đối với thực phẩm và vật tư đầu vào nông nghiệp). 

Đối với thị trường tài chính (vốn và tiền tệ), cần xây dựng tỷ giá và lãi suất theo nguyên tắc thị trường. Cần có kịch bản tổng thể để ứng phó khi phá giá đồng tiền các nước trong khu vực và khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất. Tập trung phát triển thị trường mua bán nợ. Muốn phát triển thị trường này thì phải phát triển các định chế tài chính trung gian và các dịch vụ như kế toán, kiểm toán, tư vấn thẩm định giá, định hạng tín nhiệm doanh nghiệp… mới làm được. Tăng cường chức năng, năng lực không chỉ cho Công ty Mua bán nợ (VAMC) mà còn cho Công ty Mua, bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp (DATC) và các định chế tài chính khác tham gia thị trường này, để có thể xử lý nợ xấu của ngân hàng thương mại và của nền kinh tế một cách căn cơ, thực chất. Cũng phải tập trung phát triển thị trường chứng khoán. Đồng thời, phải tập trung phát triển thị trường vốn dài hạn.

Đối với thị trường bất động sản, phải hết sức chú ý phát triển thị trường thứ cấp về đất đai, đẩy nhanh tích tụ và tập trung ruộng đất, tạo điều kiện cho doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp. Hiện nay, nếu doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp mà quy mô đất đai nhỏ quá thì cũng khó. Đẩy mạnh thị trường tài sản, kết cấu hạ tầng trên đất, trên cơ sở phải có một đề án tổng thể (cầu đường, sân bay, bến cảng…) để tạo sự đồng thuận cao, bảo đảm lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và bảo đảm quốc phòng an ninh. Đối với thị trường nhà ở thì phải chú trọng tới vấn đề cung cầu. Nếu có nhiều dự án cung vượt cầu thì có thể quay trở lại tình trạng đầu cơ và bong bóng bất động sản như trước đây.

Đối với thị trường lao động, phải làm sao liên thông hơn nữa ở khu vực nhà nước và ngoài nhà nước, khu vực trong nước và nước ngoài. Vấn đề nữa là phải đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu lao động. Với 47% lao động nông nghiệp thì không có cách gì nâng cao nhanh chóng năng suất lao động và thu nhập bình quân. Nếu không có sự chuyển dịch mạnh lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ thì không tài nào cải thiện thu nhập bình quân được.

Với thị trường khoa học công nghệ, phải gắn chặt hơn nữa giữa nghiên cứu và triển khai; giữa các nhà khoa học, viện nghiên cứu với doanh nghiệp, theo các đơn đặt hàng hoặc theo nhu cầu thực tế của cuộc sống.

Năm 2015, Chính phủ cùng các bộ, ngành đã triển khai rất quyết liệt cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh và chúng ta đã có những thành công lớn. Do đó, cần tiếp tục triển khai theo hướng rút ngắn khoảng cách giữa các quy định cải cách trên văn bản với thực thi của các cơ quan và đội ngũ công chức. Đồng thời, tôi cũng đề nghị một trong những trọng điểm của năm 2016 là cần tập trung mọi nỗ lực để khơi thông, phát triển các loại thị trường, nhằm thúc đẩy quá trình tái cơ cấu nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng và chuẩn bị thật tốt tâm thế để hội nhập quốc tế.