Nhìn lại các phiên chất vấn tại các kỳ họp của HĐND tỉnh Nghệ An khóa XVI, một số  chuyên đề  trọng tâm, bức xúc đã được chất vấn đã có sự tác động mạnh mẽ, đem lại hiệu quả cao, giải quyết được vấn đề cử tri đặc biệt quan tâm, tiêu biểu như:

Đồng chí Trần Văn Mão - Ủy viên Thường trực HĐND tỉnh Nghệ An trình bày tham luận  tại Hội nghị

Công tác quản lý, bảo vệ rừng, xử lý vi phạm còn nhiều bất cập, nhiều nơi vẫn còn tình trạng khai thác, mua bán lâm sản trái phép. Nguyên nhân và giải pháp khắc phục.

Tình trạng người dân miền núi thiếu đất sản xuất đã diễn ra nhiều năm nay, trong khi đó, một số nông, lâm trường, tổng đội thanh niên xung phong quản lý và sử dụng diện tích đất, rừng quá lớn, hiệu quả chưa tương xứng với tiềm năng. Công tác quản lý nhà nước về đất lâm nghiệp còn bất cập, để xảy ra sai phạm. Thực hiện tổ chức đấu giá đất tại các địa phương còn bất cập. Nguyên nhân, trách nhiệm và giải pháp ?

Đánh giá về công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, công tác tái định cư trong các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh, đặc biệt dự án Thuỷ điện bản vẽ, Thuỷ điện Hủa Na…Thực trạng nguyên nhân và biện pháp khắc phục.

Tình trạng ô nhiễm môi trường trên địa bàn tỉnh ngày càng có chiều hướng gia tăng, đặc biệt là xử lý nước thải từ các doanh nghiệp, bệnh viện. Giải pháp khắc phục tình trạng trên. 

Công tác quản lý thị trường còn nhiều bất cập: tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại như: hàng hoá nhập khẩu không có xuất xứ, kiểm định, hàng kém chất luợng, hàng giả đang là mối lo ngại cho người tiêu dùng; Tình trạng cán bộ nhân viên làm công tác thị trường có biểu hiện tiêu cực. Trách nhiệm và giải pháp khắc phục

Công tác quản lý nhà nước về đào tạo nghề, giải quyết việc làm còn nhiều bất cập, hạn chế. Trách nhiệm của ngành chức năng và giải pháp trong thời gian tới ?

Công tác vận tải hành khách, hàng hóa trên địa bàn còn bất cập, tai nạn giao thông có xu hướng gia tăng; xe quá tải, quá khổ làm hỏng đường. Tình trạng lấn chiếm hành lang, vỉa hè, tình trạng vi phạm trật tự an toàn giao thông chậm được khắc phục. Nguyên nhân, trách nhiệm và giải pháp trong thời gian tới ?

Chất lượng nước sinh hoạt từ việc xử lý nguồn nước thô đến sản phẩm nước sinh hoạt cung cấp đến các hộ dân chưa bảo đảm tiêu chuẩn theo quy định của Bộ Y Tế. Hợp đồng cung cấp nước cho người dân chưa được thực hiện như cam kết (cung cấp nước không kịp thời, không đủ để sinh hoạt, chất lượng kém...).

Các công trình, dự án xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách dở dang, chậm tiến độ vẫn còn nhiều, ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh và đời sống của nhân dân. Cải cách hành chính trong lĩnh vực thu hút đầu tư chuyển biến chậm, thủ tục hành chính rườm rà, vướng mắc. Điều kiện thu hút đầu tư còn bất cập, hệ thống cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư, gây trở ngại, khó khăn cho doanh nghiệp. Nêu rõ thực trạng, nguyên nhân, trách nhiệm và giải pháp khắc phục trong thời gian tới?

Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhưng chưa thật sự vững chắc, nguy cơ tái nghèo và phát sinh hộ nghèo mới còn cao, một bộ phận hộ nghèo có tư tưởng không muốn thoát nghèo để được hưởng các chính sách hỗ trợ của nhà nước còn xảy ra tại nhiều địa phương. Việc bình xét hộ nghèo có biểu hiện chưa chính xác.

Tại kỳ họp thường kỳ giữa năm 2015 của HĐND tỉnh; Thường trực HĐND tỉnh đã chất vấn về nội dung:   

Việc ứng dụng các đề tài khoa học- công nghệ (do các cơ quan, đơn vị, cá nhân trong tỉnh nghiên cứu, xây dựng) vào thực tiễn trên các lĩnh vực đạt hiệu quả còn thấp (nhất là việc xây dựng các mô hình kinh tế ở miền núi), chưa có sự tác động mạnh mẽ đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng.  Thực trạng, nguyên nhân, trách nhiệm và giải pháp trong thời gian tới?   

Tình trạng hợp đồng lao động tùy tiện, không đúng quy định trong các cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập gây ảnh hưởng đến kỷ luật, kỷ cương hành chính và quyền lợi của người lao động.

Việc bố trí việc làm cho số học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số các huyện miền núi đi học theo chế độ cử tuyển (Nghị định 134/NĐ-CP ngày 14/11/2006 của Chính phủ) còn nhiều bất cập, số học sinh học xong chưa có việc làm còn lớn.

 Việc giải quyết hồ sơ tồn đọng đối với người có công với cách mạng còn chậm. Thực trạng, nguyên nhân, trách nhiệm và giải pháp trong thời gian tới?   

Để lựa chọn được những nội dung nói trên đưa ra chất vấn tại kỳ họp HĐND tỉnh, trước các kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh Nghệ An đã có sự chuẩn bị khá kỹ lưỡng từ các khâu: Xem xét, lựa chọn từ ý kiến, kiến nghị của cử tri gửi đến kỳ họp HĐND tỉnh, tổng hợp, rà soát các chuyên đề từ các cuộc giám sát, khảo sát của Thường trực và các Ban HĐND tỉnh để sàng lọc quyết định vấn đề chất vấn; ban hành công văn yêu cầu UBND tỉnh giao Giám đốc các sở, ban ngành liên quan chuẩn bị trả lời chất vấn.

Thông báo rộng rãi trên các báo, Đài PTTH của tỉnh về các vấn đề sẽ được chất vấn tại kỳ họp HĐND tỉnh.

Giao Văn phòng phối hợp với Đài Phát thanh - Truyền hình của tỉnh xây dựng các phóng sự minh họa cho các vấn đề được chọn chất vấn. Yêu cầu của phóng sự phải cô đọng, súc tích, hình ảnh ấn tượng tiêu biểu. Tổ chức duyệt và góp ý cho phóng sự. Trước các phiên chất vấn từng chuyên đề, phóng sự này đã được phát trực tiếp tại Hội trường và phát sóng trên Đài PT - TH để cử tri biết.  Yêu cầu Báo Nghệ An, Đài PT - TH của tỉnh đăng các bài, các phóng sự để minh họa làm rõ thực trạng, tình hình và cung cấp thêm thông tin liên quan đến chuyên đề được chất vấn trong các ngày diễn ra kỳ họp HĐND tỉnh. 

Thực hiện hoạt động chất vấn:

Xây dựng kịch bản điều hành chất vấn chu đáo (dự kiến thời gian, báo cáo giải trình, các câu hỏi chất vấn, gợi ý đề dẫn cho các đại biểu đặt câu hỏi súc tích, trọng tâm, rõ ràng, đi thẳng vào vấn đề, mang tính xây dựng cao đảm bảo văn hóa nghị trường).

 Yêu cầu các vị giám đốc sở, đại diện Lãnh đạo UBND tỉnh trả lời đi thẳng vào nội dung, nêu rõ trách nhiệm, các nguyên nhân chủ quan, khách quan để đại biểu và cử tri rõ, nhất là lời hứa về các giải pháp khắc phục, chấn chỉnh trong thời gian tới. Yêu cầu Lãnh đạo UBND tỉnh trả lời trực tiếp các nội dung thuộc thẩm quyền, giám đốc các sở trả lời các vấn đề có liên quan.     

Tổ chức ghi âm và gỡ băng ghi âm các phiên chất vấn.

Tổ chức đường dây điện thoại nóng và thông báo trên truyền hình để cử tri tham gia chất vấn, nêu các ý kiến, kiến nghị cụ thể. Cuối buổi họp công bố trực tiếp trên truyền hình về kết quả tiếp nhận và hướng xử lý, giải quyết để cử tri biết. Thực hiện tiếp công dân đến trình bày ý kiến tại kỳ họp.

Chuẩn bị tốt văn bản kết luận chất vấn đối với từng nội dung cụ thể, chốt ra được các vấn đề cơ bản nhất, nhất là các giải pháp có tính khả thi cao, lưu ý rút kinh nghiệm. Sau kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh ban hành Thông báo kết luận chất vấn gửi đến UBND tỉnh các sở ngành, UBND các huyện, thành, thị có liên quan để quán triệt thực hiện.

Mặt khác thông qua kênh truyền hình trực tiếp các phiên chất vấn, HĐND tỉnh cũng gửi thông điệp đến cử tri thông cảm và thấu hiểu tình hình để giảm bức xúc (khám, chữa bệnh...), đồng thời mỗi người dân phải tự mình cố gắng, nỗ lực vươn lên (ví dụ: chất vấn về công tác xóa đói, giảm nghèo, Thường trực HĐND tỉnh cũng đã gửi thông điệp đến các hộ nghèo phải quyết tâm thoát nghèo, tránh tư tưởng trông chờ, ỷ lại, có thái độ trục lợi để thụ hưởng chính sách là không chính đáng...).

Thực hiện giám sát việc tổ chức thực hiện các kết luận chất vấn, giám sát việc thực hiện các lời hứa của các vị giám đốc trả lời chất vấn.

Trong quý 1 năm 2015, Thường trực HĐND tỉnh đã tiến hành giám sát về tình hình, kết quả thực hiện các kết luận, các kiến nghị từ các phiên chất vấn tại các kỳ họp trước HĐND tỉnh trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; công tác khắc phục ô nhiễm môi trường, giải quyết nợ đọng bảo hiểm xã hội; đánh giá rõ các kết quả đã thực hiện, những vấn đề còn tồn tại, tiếp tục đôn đốc giải quyết thực hiện các kết luận, kiến nghị tà các phiên chất vấn. Có thể chất vấn lại tại kỳ họp sau nếu xét thấy tình hình không được giải quyết, thiếu trách nhiệm nên không chuyển biến hoặc thay đổi quá chậm chạp.

Một số kinh nghiệm và giải pháp nâng cao chất lượng chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND tỉnh.

Nâng cao nhận thức về hoạt động chất vấn: Đại biểu HĐND ngoài việc phản ánh tâm tư, nguyện vọng chính đáng của cử tri, cần phải tìm hiểu sâu, kỹ những vấn đề cử tri bức xúc, dư luận xã hội quan tâm và trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền, thực hiện quyền giám sát của mình thông qua hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn. Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp cũng là cơ hội để HĐND tỉnh phân tích những vấn đề còn tồn tại, khó khăn vướng mắc để cùng với UBND tỉnh tìm giải pháp khắc phục; đồng thời qua truyền hình trực tiếp thông tin đến cử tri làm rõ thực trạng tình hình, những khó khăn phải vượt qua để được sự chia sẻ của đại biểu và cử tri, tạo sự đồng thuận trong thực hiện nhiệm vụ.

Về chuẩn bị nội dung chất vấn: Chủ đề được chất vấn phải là những vấn đề trọng tâm, cơ bản, có tầm tác động rộng lớn, thiết thực đến đời sống của nhân dân mà trong thực tiễn đang gặp những khó khăn, trở ngại, hoặc có nguyên nhân do UBND tỉnh và các sở, ngành chức năng của tỉnh còn sơ suất, khiếm khuyết về trách nhiệm, chỉ đạo, điều hành chưa tốt. Từ cuộc sống, nhân dân và cử tri tỉnh nhà đòi hỏi phải được chấn chỉnh, phải có giải pháp để khắc phục, nâng cao chất lượng và hiệu quả thực hiện.

Phối hợp chặt chẽ với Đài PT-TH và các cơ quan báo chí để xây dựng các phóng sự, các bài viết nêu rõ thêm thực trạng và tình hình, các ý kiến, kiến nghị của cử tri liên quan đến nội dung được đưa ra chất vấn tại kỳ họp.  Tại các phiên chất vấn, các phóng sự minh họa có sức thuyết phục, sinh động, là những "chứng cứ" trung thực, chính xác, gây tác động mạnh đến các cử tri và tại nghị trường. (Tại phiên chất vấn về chuyên đề chất lượng nước sinh hoạt trên địa bàn thành phố Vinh: khi những hình ảnh về ô nhiễm nguồn nước được khai thác từ kênh đào vẩn đục, rác thải từ sinh hoạt, từ gia súc, gia cầm trôi lềnh bềnh được chiếu trên truyền hình đã tác động mạnh mẽ đến các đại biểu, cử tri thấy rằng vấn đề được lựa chọn chất vấn là bức thiết, phải kịp thời được xử lý, giải quyết... Hoặc các hình ảnh về xe quá khổ, quá tải phá hỏng đường giao thông, các bãi tập kết gỗ, các cánh rừng bị chặt phá, các ý kiến phỏng vấn đối với cử tri được trình chiếu tại các chuyền đề chất vấn trước đây đã góp phần minh họa, chứng minh sống động về nội dung chất vấn).

Về công tác điều hành của chủ tọa: Chủ tọa điều hành phải đúng luật, dân chủ, khoa học, tìm hiểu kỹ nội dung liên quan đến vấn đề đưa ra chất vấn. Điều hành cần linh hoạt, tập trung, gợi mở để người chất vấn và người trả lời chất vấn có sự trao đổi (đối thoại) tranh luận; nếu chưa sáng tỏ vấn đề thì chủ tọa gợi ý tháo gỡ, hoặc yêu cầu người trả lời chất vấn trả lời trực tiếp đại biểu bằng văn bản, hoặc trả lời vào phiên họp sau. Lưu ý chuẩn bị kỹ lưỡng có chất lượng các kết luận chất vấn.

Đối với người trả lời chất vấn: Nội dung trả lời chất vấn phải cụ thể, rõ ràng, giải trình ngắn gọn, đầy đủ theo yêu cầu câu hỏi đặt ra, nêu rõ cái đúng, cái sai, nguyên nhân, xác định rõ trách nhiệm, tiến độ và biện pháp khắc phục khả thi kèm theo. Thủ trưởng cơ quan trả lời chất vấn phải đề cao vai trò trách nhiệm, nhận thức rõ những mặt tích cực và những thiếu sót để khắc phục, tránh tình trạng trả lời chung chung, đùn đẩy trách nhiệm của cá nhân, đơn vị mình.

Về trách nhiệm của đại biểu HĐND phải tìm hiểu kỹ thông tin và các quy định của pháp luật liên quan đến nội dung chất vấn. Không ngừng rèn luyện, bồi dưỡng kỹ năng chất vấn, lựa chọn ngôn ngữ đối thoại trong chất vấn... Phản ánh thông tin khi chất vấn phải ngắn gọn, mạch lạc, rõ ràng, dễ hiểu.  

Công tác phối hợp trong việc chất vấn và trả lời chất vấn. Thường trực HĐND tỉnh cần chủ động phối hợp với UBND tỉnh để thống nhất sự phân công chỉ đạo trả lời chất vấn tại kỳ họp, quyết định những vấn đề gì cần chất vấn tại kỳ họp và gửi câu hỏi chất vấn tới thủ trưởng các cơ quan liên quan yêu cầu chuẩn bị báo cáo bằng văn bản gửi tới thường trực HĐND tỉnh, phối hợp trong việc đôn đốc thực hiện lời hứa trong trả lời chất vấn.    

 Tóm lại, thông qua hoạt động chất vấn, Thường trực HĐND tỉnh Nghệ An đã điều hành, thể hiện được thẩm  quyền của HĐND tỉnh, phát huy trách nhiệm của mình trong quyết định các vấn đề quan trọng, thiết thực đến cuộc sống của người dân, qua đó đôn đốc đại biểu HĐND càng nâng cao trách nhiệm của mình trước cử tri, nghiên cứu, nắm bắt tình hình, tham gia đề xuất giải pháp, biện pháp quyết định các chính sách, chủ trương của tỉnh. UBND tỉnh và thủ trưởng các sở ngành, các cơ quan, đơn vị càng thấy trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ của mình, trong giải quyết kiến nghị của cử tri cũng như trong điều hành công tác quản lý nhà nước.

Đổi mới về phương thức, cách thức tổ chức để nâng cao chất lượng các phiên chất vấn tại kỳ họp HĐND tỉnh đã tạo nên sự thành công của các kỳ họp, góp phần tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, làm rõ các giải pháp để thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển về kinh tế -văn hóa xã hội của tỉnh./.