Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà chủ trì một cuộc họp của Bộ Nội vụ (Ảnh: Internet)

Theo đó, Dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) lần này có 07 chương, 49 điều (giảm 01 điều so với Luật số 65/2025/QH15); trong đó, giữa nguyên 9 điều, bỏ 3 điều ( liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện ), bổ sung mới 02 điều (do tách quy định, nhiệm vụ của HĐND tỉnh với thành phố trực thuộc trung ương và của xã với phường để quy định cụ thể hơn nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND tại các đơn vị hành chính theo từng lĩnh vực), sửa đổi, bổ sung 35 điều ( để phù hợp với việc chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 03 cấp (tỉnh, huyện, xã) thành 02 cấp (tỉnh và cấp cơ sở) ).

Nhìn chung, bên cạnh việc kế thừa những quy định đang phù hợp của Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành, dự án Luật lần này tập trung, sửa đổi, bổ sung 03 nhóm nội dung quan trọng như sau:

Thứ nhất , sửa đổi các quy định liên quan đến việc tổ chức đơn vị hành chính và mô hình chính quyền địa phương 02 cấp. Theo đó, cấp tỉnh, ĐVHC kinh tế - đặc biệt giữ nguyên như quy định hiện hành nhưng sáp nhập một số ĐVHC cấp tỉnh để đảm bảo đạt tiêu chuẩn theo quy định, đồng thời mở rộng không gian phát triển. Tổ chức lại các ĐVHC cấp xã hiện nay để hình thành các ĐVHC cấp cơ sở (xã, phường và đặc khu ở hải đảo) để phù hợp với mô hình tổ chức mới. Dự thảo cũng quy định chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp cơ sở đều tổ chức HĐND, UBND.

Thứ hai , sửa đổi các quy định liên quan đến việc phân định nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp cơ sở và đẩy mạnh phân quyền, phân cấp giữa Trung ương với địa phương và giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh với chính quyền địa phương cấp cơ sở. Trên cơ sở mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương theo hướng: Cấp tỉnh tập trung ban hành cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch, quản lý vĩ mô, các vấn đề có tính chất liên vùng, liên cơ sở, vượt quá năng lực giải quyết của cơ sở, đòi hỏi chuyên môn sâu và đảm bảo tính thống nhất trên toàn cấp tỉnh; Cấp cơ sở là cấp tổ chức thực hiện chính sách (từ trung ương và cấp tỉnh), tập trung vào các nhiệm vụ phục vụ người dân, trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu cho người dân trên địa bàn; các nhiệm vụ cần sự tham gia của cộng đồng, phát huy tính chủ động, sáng tạo của cấp cơ sở.

Thứ ba , đối với các vấn đề phát sinh liên quan đến chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 03 cấp sang 02 cấp, dự thảo Luật quy định những nội dung chuyển tiếp liên quan đến một số vấn đề quan trọng, cấp bách cần ưu tiên giải quyết. Trong đó có các nội dung cơ bản sau: (1) Quy định trong thời hạn 02 năm kể từ ngày Luật có hiệu lực thi hành (từ ngày 01/7/2025), giao Chính phủ ban hành văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền phân định lại nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương và điều chỉnh các quy định khác có liên quan đến việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương để thống nhất áp dụng trong thời gian chưa sửa đổi, bổ sung các luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và định kỳ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội; trường hợp liên quan đến luật, nghị quyết của Quốc hội thì báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất; (2) Quy định chấm dứt việc tổ chức mô hình chính quyền đô thị đang thực hiện tại thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng, thành phố Hải Phòng...; (3) Quy định thời hạn để các cơ quan của chính quyền địa phương cấp huyện (trước khi giải thể) phải bàn giao công việc, hồ sơ, tài liệu, tài chính, ngân sách, trụ sở, tài sản, cơ sở vật chất khác có liên quan cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền (15 ngày); (4) Quy định về hiệu lực và thẩm quyền xử lý các văn bản của chính quyền địa phương cấp huyện (sau khi giải thể); (5) Quy định việc tiếp tục thực hiện các công trình, dự án đầu tư, các công việc, việc giải quyết hồ sơ thủ tục hành chính của chính quyền địa phương cấp huyện chưa hoàn thành hoặc đã hoàn thành nhưng phát sinh vấn đề cần giải quyết; (6) Quy định việc giao cho UBND cấp tỉnh có thẩm quyền thay đổi trình tự, thủ tục, thẩm quyền để thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp cơ sở; (7) Các quy định khác có liên quan nhằm bảo đảm hoạt động liên tục, bình thường của các cơ quan, tổ chức, đơn vị mới khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp.

Việc sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương nhằm thể chế hóa đầy đủ các quan điểm chỉ đạo của Đảng đã nêu tại Nghị quyết Đại hội XIII, Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII, Nghị quyết số 27-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII và các Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; cụ thể các quy định của Hiến pháp năm 2013 (sau khi sửa đổi) về tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp.

Tiếp tục đẩy mạnh phân quyền, phân cấp triệt để giữa cơ quan nhà nước ở Trung ương với địa phương; giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh cho chính quyền địa phương cấp cơ sở theo nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, phát huy tính chủ động, sáng tạo của chính quyền địa phương các cấp, nhằm khơi thông mọi nguồn lực để địa phương phát triển, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Đổi mới mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của chính quyên địa phương 02 cấp phù hợp với địa bàn đô thị, nông thôn, hải đảo, ĐVHC kinh tế - đặc biệt; khắc phục triệt để sự chồng chéo, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp chính quyền địa phương; bỏ cấp trung gian, tinh gọn tổ chức bộ máy, bảo đảm hoạt động thông suốt, hiệu lực, hiệu quả; chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dần trên địa bàn, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới.

Quán triệt chủ trương của Trung ương, Quốc hội về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. Theo đó, Luật chỉ quy định những vấn đề có tính nguyên tắc, đúng thẩm quyền của Quốc hội nhằm bảo đảm tính ổn định của hệ thống pháp luật.

Việc sửa đổi cơ bản các quy định về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương để thể chế hoá đầy đủ các chủ trương, định hướng trong các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và cụ thể hóa quy định của Hiến pháp (sau khi sửa đổi) nhằm chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 03 cấp như hiện nay (gồm: cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã) thành 02 cấp (gồm: cấp tỉnh và cấp cơ sở), bảo đảm tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.