Đồng chí Nguyễn Trí Lạc - Trưởng ban KT &NS HĐND tỉnh trình bày tham luận tại Hội nghị

Quyết định và giám sát là hai chức năng cơ bản của HĐND. Trong đó chức năng giám sát đóng vai trò quan trọng, thực hiện chức năng giám sát nhằm bảo đảm việc tuân theo Hiến pháp, Luật và thực hiên nghiêm Nghị quyết của Hội đồng nhân dân ở địa phương, kết quả giám sát là căn cứ để Hội đồng nhân dân xem xét, điều chỉnh, bổ sung và quyết định các vấn đề của địa phương theo Luật định. Thực hiện tốt chức năng giám sát là một trong những yêu cầu cơ bản để nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND, tăng cường hiệu lực hiệu quả hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước các cấp chính quyền địa phương.

Trong những năm qua, Thường trực HĐND, các ban của Hội đồng nhân dân tĩnh Hà Tĩnh đã không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, vì vậy, chất lượng và hiệu quả ngày càng được nâng lên rõ rệt, khẳng định được vị trí, trách nhiệm của cơ quan quyền lực nhà nước tại địa phương. Qua đó, đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh với nhiều thành tựu nổi bật, cụ thể là: Cùng với việc triển khai thực hiện tốt các cơ chế, chính sách thường xuyên đổi mới của Trung ương, Hà Tĩnh đã kịp thời xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện nhiều cơ chế, chính sách mang tính đột phá, năng động, sáng tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phát triển Kinh tế-Xã hội, an ninh quốc phòng cụ thể của địa phương. Đến nay, Hà Tĩnh là tỉnh có tốc độ phát triển kinh tế cao, thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài lớn, số thu Ngân sách nhà nước và nguồn lực đầu tư toàn xã hội tăng nhanh, kết cấu hạ tầng đô thị tiếp tục được đầu tư xây dựng, hoàn thành và đưa vào sử dụng nhiều công trình dự án trọng điểm; tập trung đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cấu trúc ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn; thành lập, xây dựng và nâng cao năng lực bộ máy chính quyền đô thị; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, ứng dụng khoa học công nghệ; công tác an sinh xã hội, giải quyết việc làm được chú trọng; an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo… Hà Tĩnh là một trong những tỉnh đứng đầu về xây dựng nông thôn mới, đang từng bước đạt được mục tiêu xây dựng Hà Tĩnh trở thành một tỉnh có công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ phát triển, mang tính hiện đại.

Hoạt động giám sát giữa hai kỳ họp bao gồm vừa hoạt động giám sát chuyên đề vừa hoạt động giám sát thường xuyên và giám sát để xử lý các nội dung phát sinh giữa hai kỳ họp của Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh đáp ứng kịp thời yêu cầu của công tác quản lý điều hành của ủy ban nhân dân tỉnh.

Đối với giám sát chuyên đề, là hình thức giám sát chuyên sâu về một ngành, một lĩnh vực, với qui mô, phạm vi, nội dung giám sát lớn, mang tính toàn diện, có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển KTXH của địa phương và được đông đảo đại biểu, cử tri quan tâm. Kết quả của giám sát chuyên đề có thể là sự tổng kết đánh giá một ngành, một lĩnh vực, hay một Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh, trên cơ sở đó đúc rút kinh nghiệm và đề ra các giải pháp mới, điều chỉnh bổ sung những cơ chế chính sách không còn phù hợp...Vì vậy, nội dung chuyên đề giám sát được Thường trực HĐND, các Ban HĐND tỉnh xem xét lựa chọn từ năm trước, trình kỳ họp cuối năm để Hội đồng nhân dân tỉnh xem xét và quyết định; tạo sự chủ động cho Thường trực HĐND, các Ban, các đại biểu HĐND và các cơ quan, đơn vị liên quan tham gia hoạt động giám sát. Thường trực HĐND tỉnh đã thực hiện tốt vai trò điều hoà, phối hợp trong hoạt động giám sát, từng bước khắc phục được tình trạng chồng chèo, trùng lắp về nội dung và thời điểm thực hiện. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Thường trực HĐND, các ban HĐND tỉnh đã tổ chức tốt 15 cuộc giám sát chuyên đề trên tất cả các lĩnh vực; kết quả giám sát, đã kiến nghị 130 nội dung.

Kết quả giám sát chuyên đề là báo cáo thực sự mang tính khoa học, thực tiễn cao đảm bảo tính minh bạch, khách quan, dân chủ đúng pháp luật, là sản phẩm trí tuệ của Thường trực Hội đồng nhân dân, các ban của Hội đồng nhân dân, sự phối hợp của Ủy ban MTTQVN và các tổ chức thành viên, của UBND, các Sở, ngành các cơ quan chuyên môn trực thuộc, và các chuyên gia tham gia cùng đoàn giám sát. Nội dung các kiến nghị đề xuất điều chỉnh kịp thời những hạn chế, yếu kém trong quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu nguyện vọng của quần chúng, nhân dân, là căn cứ quan trọng để Hội đồng nhân dân tỉnh điều chỉnh các cơ chế, chính sách phát triển kinh tế-xã hội mang tính vĩ mô, mang tầm chiến lược phù hợp với tình hình thực tiễn. Kết luận tại các báo cáo kết quả giám sát chuyên đề đã được thể chế hóa thành Nghị quyết của HĐND tỉnh.

Ngoài các cuộc giám sát chuyên đề, Thường trực HĐND với UBND, Ủy ban MTTQVN tỉnh, duy trì đều đặn các cuộc họp giao ban định kỳ hàng tháng để cùng trao đổi, giải quyết những vấn đề phát sinh của địa phương; nâng cao chất lượng trong hoạt động giám sát thường xuyên; các ban HĐND tỉnh đã tham gia ngay từ đầu các cuộc làm việc của UBND tỉnh về xây dựng, triển khai chương trình công  tác, xây dựng các cơ chế chính sách, công tác qui hoạch, kế hoạch... tổ chức các cuộc làm việc với UBND và các cơ quan, đơn vị liên quan  để điều chỉnh, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước trên mọi lĩnh vực. Trung bình hàng năm HĐND tỉnh tổ chức 80-90 cuộc giám sát, xem xét cho ý kiến thống nhất, để xử lý kịp thời những nội dung cấp thiết phát sinh giữa hai kỳ họp với hàng trăm văn bản.

Điểm nổi bật trong nhiệm kỳ qua là HĐND tỉnh đã tổ chức được 03 cuộc giám sát việc thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát; giám sát việc thực hiện trả lời chất vấn, giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri. Việc thực hiện hình thức giám sát này đã giúp Thường trực HĐND, các ban HĐND, đại biểu HĐND tỉnh rà soát, hệ thống được kết quả, tiến độ những vấn đề đã được kiến nghị để tiếp tục đôn đốc, theo dõi, giám sát việc thực hiện; đồng thời giúp các cơ quan liên quan được giám sát đề cao tinh thần trách nhiệm, xác định rõ những nội dung cần tập trung chỉ đạo, có lộ trình và giải pháp tiếp tục triển khai thực hiện hợp lý, hiệu quả hơn.

Ngoài giám sát chuyên đề, giám sát thường xuyên, xem xét việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân, với hình thức thông qua gặp gỡ, đối thoại với cử tri, điều trần, tham vấn ý kiến nhân dân, tổ chức một số hoạt động giải trình… Cũng trong thời gian qua, Thường trực HĐND tỉnh, các ban HĐND tỉnh đã nghiên cứu và bảo vệ xuất sắc đề tài khoa học cấp tỉnh; trên cơ sở kết quả nghiên cứu, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của HĐND các cấp.

Bên cạnh những kết quả nổi bật nêu trên, hoạt động giám sát giữa hai kỳ họp của HĐND tỉnh còn gặp những khó khăn, hạn chế nhất định, đó là: Hoạt động giám sát chuyên đề, giám sát thường xuyên chưa đều; việc tham gia hoạt động giám sát của các đại biểu còn hạn chế; một số vấn đề nổi cộm, phát sinh tại địa phương, cơ sở, theo ý kiến phản ánh của đại biểu và cử tri nhưng chưa được tiến hành giám sát kịp thời. Chất lượng một số cuộc giám sát chưa cao, chưa phát hiện và làm rõ những hạn chế, tồn tại; một số kiến nghị chưa sát, chưa đề ra được các giải pháp khắc phục triệt để; việc trả lời và giải quyết của các cơ quan hữu quan hiệu quả chưa cao, trong đó còn khá nhiều văn bản trả lời với nội dung chung chung, một số vụ việc tồn đọng kéo dài chậm được giải quyết. Các hoạt động hậu giám sát, tái giám sát chưa thực hiện được nhiều.

Từ thực tiễn hoạt động, Thường trực HĐND tỉnh Hà Tĩnh xin đề xuất một số giải pháp về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát giữa 2 kỳ họp như sau:

a/ Về quan điểm chung

1. Trước hết, phải quán triệt quan điểm Đảng tập trung lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động của HĐND là yếu tố hết sức quan trọng. Thực tiễn cho thấy, nơi nào cấp ủy Đảng quan tâm và có nhận thức đúng về vị trí, vai trò của HĐND, có phương thức lãnh đạo phù hợp thì ở đó HĐND sẽ hoạt động có hiệu quả.

2. Thường trực HĐND phải thực sự tâm huyết với hoạt động của cơ quan dân cử, có trách nhiệm cao trước Đảng, trước cử tri và nhân dân; phải có bản lĩnh dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Phải có sự phân công rõ ràng trách nhiệm đối với từng thành viên trong Thường trực HĐND, đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Điều hòa, phối hợp linh hoạt hoạt động của các Ban HĐND; gắn kết vai trò, hoạt động của Tổ đại biểu, Đại biểu HĐND tỉnh trong hoạt động giám sát giữa hai kỳ họp. Giữ mối liên hệ thường xuyên và phối hợp chặt chẽ giữa Thường trực HĐND - UBND - UBMTTQVN tỉnh. Thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán nhà nước.

3. Khẳng định vị trí và phát huy tối đa vai trò hoạt động của các Ban HĐND trong công tác giám sát, nhất là đối với lãnh đạo Ban chuyên trách. Các Ban của HĐND cần thật sự chủ động, linh hoạt, nhạy bén trong hoạt động giám sát chuyên đề và giám sát thường xuyên của mình; đặc biệt tăng cường đi kiểm tra thực tế, kịp thời nắm bắt thông tin, phát hiện vấn đề, từ đó có những kiến nghị xác đáng, giải pháp khả thi, giúp Thường trực HĐND tỉnh trong công tác chỉ đạo, điều hành.

4. Thường xuyên củng cố, kiện toàn, đào tạo và nâng cao hơn nữa năng lực tham mưu, phục vụ của đội ngũ công chức tham mưu, giúp việc của Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh nhằm đảm bảo thực hiện tốt công tác chuyên môn và triển khai kịp thời, hiệu quả các nhiệm vụ được giao.

b/ Về các nội dung cụ thể:

(1) Thường trực HĐND với UBND, UBMTTQVN tỉnh, cần duy trì đều đặn các cuộc họp giao ban định kỳ hàng tháng để cùng trao đổi, giải quyết những vấn đề phát sinh của địa phương. (2) Các ban HĐND tỉnh phải tham gia ngay từ đầu các cuộc làm việc của UBND tỉnh về xây dựng, triển khai chương trình công  tác, xây dựng các cơ chế chính sách, công tác qui hoạch, kế hoạch, các chương trình đề án phát triển KT-XH... gắn công tác giám sát với công tác chỉ đạo điều hành của UBND tỉnh. (3) Thường trực HĐND, các ban HĐND phải chủ động bám sát kế hoạch hàng năm; bám sát tình hình tổ chức thực hiện Nghị quyết của HĐNĐ, các chủ trương, chính sách, pháp luật hiện hành để lựa chọn các nội dung giám sát, đảm bảo tính thường xuyên nhưng phải góp phần trong công tác lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, chấp hành pháp luật tại địa phương. (4) Về lựa chọn vấn đề giám sát: Trên cơ sở phân tích các nguồn thông tin nhiều chiều, nhận xét đánh giá thông tin thận trọng, khách quan, phù hợp tình hình để xác định đúng vấn đề, nhất là vấn đề triển khai Nghị quyết HĐND trong thực tiễn còn gặp khó khăn, vướng mắc liên quan trực tiếp đến sản xuất, đời sống người dân. Chọn thời điểm phù hợp, tính thời sự của vấn đề cần giám sát, vấn đề đa số cử tri quan tâm; vấn đề sẽ được HĐND bàn trong kỳ họp gần nhất; tình huống phát sinh về kinh tế - xã hội giữa hai kỳ họp HĐND. (5) Về đảm bảo Hoạt động giám sát, kết quả giám sát: Nghiên cứu, hoàn thiện các quy định về hoạt động giám sát của HĐND, nhất là chế tài bảo đảm thực hiện các kiến nghị sau giám sát; Có chế độ khen thưởng kịp thời để khuyến khích hoạt động của các ban, tổ đại biểu hoạt động tích cực; Nâng cao năng lực và trách nhiệm của đại biểu hội đồng nhân dân; Cần bổ sung quy chế hoạt động theo hướng cụ thể hóa trách nhiệm của đại biểu HĐND; Trong bầu cử đại biểu HĐND, cần đặc biệt ưu tiên những người có trình độ và tâm huyết với hoạt động của cơ quan dân cử; Mặt khác, cũng cần cụ thể tiêu chuẩn, quy định thành phần, cơ cấu đại biểu HĐND hợp lý để chất lượng đại biểu cao hơn, hạn chế việc thủ trưởng các cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh và các cơ quan hành chính vào cơ quan dân cử. (6) Giữa hai kỳ họp, trách nhiệm giám sát thuộc về Thường trực HĐND, các Ban HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND tỉnh. Làm thế nào để hoạt động giám sát có hiệu quả; Nghị quyết đã ban hành có thực sự đi vào cuộc sống của người dân hay không; Những vấn đề mới phát sinh cần phải giải quyết như thế nào; Những vấn đề chưa giải quyết và lời hứa của thủ trưởng các cơ quan, đơn vị đã được thực hiện đến đâu... Xuất phát từ những yêu cầu thực tế chính đáng đó, không thể kéo dài chờ đến kỳ họp lần sau. Vì vậy, Một là cần tăng cường giám sát việc thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát; giám sát việc thực hiện trả lời chất vấn, giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri; Hai là: Thường trực HĐND tỉnh cần tổ chức Hội nghị giám sát giữa hai kỳ họp.