Kỳ họp HĐND là hình thức hoạt động chủ yếu của HĐND, là nơi tập hợp, phản ánh ý kiến, kiến nghị của cử tri; nơi đại biểu dân cử quyết định những chủ trương, chính sách, giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội; tiến hành giám sát, thực hiện chất vấn, trả lời chất vấn, lấy phiếu tín nhiệm.v.v…Do đó chất lượng, hiệu quả các kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nhiệu, Trưởng ban Pháp chế HĐND tỉnh trình bày tham luận tại Hội nghị giao banThường trực các tỉnh Bắc Trung bộ  tại tỉnh Quảng Bình

Trước năm 2016, việc chuẩn bị và tổ chức kỳ họp HĐND được quy định khá cụ thể trong Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, Quy chế hoạt động của HĐND năm 2005 (kèm theo Nghị quyết số 753/2005/NQ-UBTVQH11 ngày 02/4/2005 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XI). Nay, Luật Tổ chức chính quyền địa phương đã quy định 01 Chương về hoạt động của chính quyền địa phương, trong đó có 17 Điều quy định về hoạt động chuẩn bị và tổ chức kỳ họp HĐND, về cơ bản là kế thừa những quy định tại Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, đồng thời có những điểm mới chặt chẽ, khoa học, cụ thể hơn. Tuy nhiên, do Điều khoản chuyển tiếp quy định tại Luật, cho nên hầu hết các địa phương thời gian qua tổ chức kỳ họp vẫn đang chủ yếu thực hiện theo Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, cho đến khi bầu ra HĐND nhiệm kỳ 2016-2021.

Trong những năm qua, hoạt động kỳ họp của HĐND tỉnh Hà Tĩnh đã từng bước được đổi mới về nội dung, phương thức, đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào việc nâng cao vai trò, vị thế, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh.

Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, HĐND tỉnh Hà Tĩnh khoá XVI đã tổ chức 16 kỳ họp (trong đó có 10 kỳ họp thường kỳ, 5 kỳ họp chuyên đề, 1 kỳ họp tổng kết nhiệm kỳ), ban hành 177 nghị quyết (trong đó 128 nghị quyết có chứa quy phạm pháp luật, 49 nghị quyết cá biệt).

Các kỳ họp HĐND tỉnh ngày càng được nâng cao chất lượng, đảm bảo tính thiết thực và hiệu quả. Việc chuẩn bị các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết được UBND tỉnh và các cơ quan liên quan quan tâm. Công tác thẩm tra của các ban HĐND tỉnh thực hiện khá tốt, có sự kết hợp linh hoạt các phương pháp nghiên cứu tài liệu, giám sát chuyên đề, khảo sát thực tế, tham vấn ý kiến các đối tượng liên quan...nên chất lượng báo cáo thẩm tra được nâng lên.

Việc quyết định các vấn đề quan trọng của tỉnh, đặc biệt là về kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước được cải tiến, có trọng tâm, trọng điểm. Các nghị quyết của HĐND tỉnh đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, đáp ứng kịp thời yêu cầu thực tiễn của địa phương. Đây cũng là nhiệm kỳ đầu tiên, một số kết luận, kiến nghị giám sát chuyên đề của Thường trực Hội đồng nhân dân, các ban Hội đồng nhân dân tỉnh được thể chế hoá thành các nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh và tổ chức thực hiện nghiêm túc.

Hoạt động giám sát tại kỳ họp được tăng cường. Chất vấn và trả lời chất vấn có bước đổi mới, tập trung vào các nhóm nội dung trọng tâm, làm rõ một số vấn đề bức xúc, được cử tri, nhân dân và dư luận xã hội đánh giá cao. 

 Công tác điều hành của Chủ toạ kỳ họp được đổi mới, linh hoạt, đảm bảo dân chủ, kỷ cương. Công tác tiếp xúc giữa đại biểu với cử tri, công tác báo chí, thông tin, tuyên truyền trước, trong và sau kỳ họp được quan tâm, đã góp phần mở rộng dân chủ, tạo được sự quan tâm của cử tri đến kỳ họp. 

 Công tác tham mưu, phục vụ hoạt động kỳ họp HĐND tỉnh của Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh ngày càng đi vào nề nếp, nâng cao chất lượng. Thực hiện tốt việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động kỳ họp HĐND tỉnh, nhất là việc trang bị máy tính cá nhân cho các đại biểu HĐND tỉnh, chuyển tải các văn bản tài liệu của kỳ họp vào máy tính và trên kho cơ sở dữ liệu của Trang thông tin điện tử “Đại biểu nhân dân Hà Tĩnh”.

 Mặc dù hoạt động kỳ họp HĐND tỉnh đã đạt được những kết quả đáng phấn khởi; song xác định cần phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện hơn nữa các hoạt động nhằm nâng cao chất lượng hoạt động kỳ họp của HĐND tỉnh, phát huy trách nhiệm của các đại biểu và các cơ quan hữu quan, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh. Tháng 8/2012, Thường trực HĐND tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức Kỳ họp thứ 4 (Kỳ họp chuyên đề) để bàn và ban hành Nghị quyết số 38/2012/NQ-HĐND về việc tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động kỳ họp của HĐND tỉnh; đồng thời Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành các Hướng dẫn cụ thể hoá Nghị quyết theo từng nội dung, lĩnh vực.

 Sau khi thực hiện Nghị quyết số 38, chất lượng, hiệu quả hoạt động kỳ họp của HĐND tỉnh Hà Tĩnh đã có bước chuyển biến tích cực, được đại biểu HĐND tỉnh, các địa phương, các sở, ban, ngành và cử tri đánh giá cao.  

 Trên cơ sở những kết quả đạt được, tại hội nghị này Thường trực HĐND tỉnh Hà Tĩnh xin được trao đổi một số giải pháp về đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động kỳ họp của HĐND tỉnh Hà Tĩnh thời gian qua như sau:

Trước hết, để đảm bảo cho hoạt động của HĐND có chất lượng và hiệu quả, phải có sự nhận thức đầy đủ về chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban và các đại biểu HĐND theo luật định; đồng thời cần phải nắm vững các hình thức và phương pháp hoạt động của HĐND, nhất là việc tổ chức các kỳ họp của HĐND. Vì kỳ họp của Hội đồng nhân dân là hình thức hoạt động thể hiện tính quyền lực và tập trung để đại biểu HĐND đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân trong việc xem xét quyết định các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương.

Do vậy, trong việc tổ chức kỳ họp HĐND ta cần quan tâm thực hiện đầy đủ, đồng bộ và gắn kết các công việc sau đây: Tiếp xúc cử tri; chuẩn bị, xây dựng nội dung chương trình kỳ họp; tổ chức thẩm tra các báo cáo, tờ trình và dự thảo các nghị quyết; điều hành thảo luận, tham luận và chất vấn tại kỳ họp; tuyên truyền các hoạt động của kỳ họp..v.v…

 Hai là, thực hiện tốt việc xây dựng kế hoạch kỳ họp trong năm, chương trình ban hành nghị quyết chuyên đề và tổ chức tốt hội nghị liên tịch. Để hoạt động của các kỳ họp đạt kết quả cao, tại Kỳ họp cuối năm trước, Thường trực HĐND tỉnh chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức các kỳ họp cho năm sau; đồng thời bám sát chương trình toàn khoá của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, định hướng của cấp uỷ và đặc biệt là yêu cầu thực tiễn đặt ra qua giám sát, khảo sát, qua kiến nghị của cử tri và các cấp, các ngành để xây dựng chương trình ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật trong năm. Điều này có ý nghĩa hết sức quan trọng, là cơ sở để UBND tỉnh và các cơ quan liên quan chủ động trong việc xây dựng các đề án, dự thảo nghị quyết và lựa chọn những vấn đề trọng tâm, trọng điểm trình kỳ họp Hội đồng nhân dân.

 Trước các kỳ họp, UBND tỉnh cần rà soát các nội dung chuyên đề để điều chỉnh, bổ sung kịp thời vào nội dung kỳ họp tại hội nghị liên tịch thống nhất nội dung, chương trình kỳ họp. Xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan trong công tác chuẩn bị kỳ họp; quy định cụ thể thời gian hoàn thành các văn bản trình kỳ họp và gửi về Thường trực HĐND tỉnh để gửi tới đại biểu HĐND tỉnh nghiên cứu phục vụ công tác thẩm tra và tiếp xúc cử tri.

  Ba là, đổi mới nội dung và phương thức tiếp xúc cử tri. Nâng cao trách nhiệm của các đại biểu HĐND tỉnh; Mở rộng các hình thức tiếp xúc cử tri phù hợp, bảo đảm để đại biểu HĐND tỉnh tiếp xúc với cử tri ở đơn vị bầu cử, nơi cư trú, nơi công tác; tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, lĩnh vực, đối tượng, địa bàn mà đại biểu HĐND tỉnh quan tâm. Thực hiện việc tiếp xúc cử tri chéo tại các đơn vị không phải nơi mình ứng cử. Hàng tháng, đại biểu HĐND tỉnh nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, ý kiến, kiến nghị của cử tri, báo cáo về Thường trực HĐND tỉnh để tổng hợp, xử lý trả lời.

 Tăng số điểm tiếp xúc cử tri, đảm bảo trung bình mỗi huyện tổ chức từ 4-5 điểm; tổ chức tiếp xúc cử tri về tận thôn xóm, hạn chế thủ tục hành chính, tiếp xúc “đại cử tri”. Nội dung, chương trình, thời gian tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND tỉnh được thông báo công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng để nhân dân biết, tham dự. Nội dung báo cáo phải được các đại biểu HĐND tỉnh chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng; báo cáo những nội dung cụ thể mà kỳ họp sẽ quyết định; đồng thời định hướng, gợi mở được những vấn đề cần cử tri phát biểu, nhất là đối với các chính sách HĐND tỉnh sẽ ban hành. Tại các cuộc tiếp xúc cử tri có mời đại diện lãnh đạo các sở, ban, ngành cấp tỉnh, các phòng, ban cấp huyện tham dự để tiếp thu, giải trình, trả lời các kiến nghị của cử tri đối với những vấn đề có liên quan.

 Sau hội nghị tiếp xúc cử tri, các tổ đại biểu HĐND tỉnh tổ chức làm việc với lãnh đạo địa phương để thống nhất các nội dung về kiến nghị của cử tri và lựa chọn nội dung chất vấn gửi đến Thường trực HĐND tỉnh.  

Ngoài tiếp xúc tại các điểm tiếp xúc cử tri, cần chủ động mở rộng hình thức liên hệ với cử tri trong thời gian diễn ra kỳ họp như: bố trí đường dây nóng, công bố rộng rãi địa chỉ email của Chủ toạ Kỳ họp, Tổ Thư ký kỳ họp và Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh để thu thập ý kiến, kiến nghị của cử tri gửi tới kỳ họp.

Bốn là, chủ động phối hợp trong công tác chuẩn bị nội dung, chương trình kỳ họp. Các báo cáo, đề án, dự thảo nghị quyết của UBND tỉnh và các cơ quan hữu quan phải được chuẩn bị kỹ lưỡng, chu đáo. Chỉ đưa vào chương trình kỳ họp để HĐND tỉnh xem xét, cho ý kiến hoặc quyết định những vấn đề đã được chuẩn bị chu đáo về nội dung, trình đúng thời hạn, thẩm quyền, quy trình, thủ tục theo quy định của pháp luật. Đối với những chính sách có phạm vi tác động rộng, thời gian thực hiện dài phải tổ chức tham vấn ý kiến nhân dân và các đối tượng chịu sự điều chỉnh trước khi trình.

 Hồ sơ, tài liệu của UBND tỉnh và các cơ quan hữu quan gửi đến Thường trực HĐND, các ban HĐND tỉnh để phục vụ cho công tác thẩm tra phải đầy đủ, đảm bảo thời gian, gồm: Toàn văn dự thảo nghị quyết, tờ trình, đề án, báo cáo; các văn bản, tài liệu được xác định làm căn cứ ban hành nghị quyết; bản thuyết minh, giải trình; kết quả tham vấn ý kiến nhân dân và các đối tượng chịu sự điều chỉnh của chính sách (đối với những nghị quyết cần thực hiện tham vấn ý kiến nhân dân); kết quả thẩm định của Sở Tư pháp (đối với những nghị quyết có chứa nội dung quy phạm pháp luật) và các hồ sơ, tài liệu liên quan khác.

Các ban HĐND tỉnh chủ động tham gia từ đầu với các sở, ngành trong quá trình chuẩn bị xây dựng đề án, dự thảo nghị quyết; tổ chức hội thảo, làm việc với các cơ quan liên quan, tham vấn ý kiến của chuyên gia, các đối tượng chịu sự điều chỉnh và cử tri đối với những vấn đề quan trọng. Mỗi đề án, báo cáo, dự thảo nghị quyết trình HĐND tỉnh đều có một báo cáo thẩm tra riêng. Báo cáo thẩm tra tập trung phân tích, phản biện và nêu rõ chính kiến của các ban HĐND tỉnh (những vấn đề tán thành, không tán thành, nội dung cần bổ sung, hoàn chỉnh và lý do cụ thể; những vấn đề còn ý kiến khác nhau và đề xuất phương án xử lý) về các chính sách được đề xuất trong đề án, báo cáo.

 Chủ tọa kỳ họp điều hành thảo luận kỹ về nội dung phản biện và đề xuất của các ban HĐND, đối với những ý kiến thẩm tra không nhất trí hoặc bổ sung, chỉnh sửa nội dung đề án, dự thảo nghị quyết do các cơ quan hữu quan trình phải được lấy ý kiến của các đại biểu và biểu quyết theo từng vấn đề.

 Thực hiện gửi tài liệu chính thức của kỳ họp (bao gồm cả văn bản giấy và file mềm) của UBND tỉnh, các ban HĐND tỉnh và các cơ quan liên quan đến Thường trực HĐND tỉnh (để gửi tới các đại biểu HĐND tỉnh) đúng thời gian quy định để các đại biểu có đủ thời gian, nghiên cứu chuẩn bị ý kiến thảo luận tại kỳ họp.

 Chương trình kỳ họp được bố trí khoa học, hợp lý theo hướng giảm thời gian trình bày báo cáo tại hội trường, bố trí ít nhất ½ thời gian kỳ họp cho hoạt động thảo luận, chất vấn và trả lời chất vấn.

 Năm là, đổi mới hoạt động chất vấn tại kỳ họp. Trên cơ sở chất vấn của đại biểu HĐND tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh dự kiến lựa chọn vấn đề được cử tri, đại biểu quan tâm để chất vấn trực tiếp tại Hội trường. Phân công các ban HĐND, các tổ đại biểu HĐND tỉnh nghiên cứu, xem xét trước những vấn đề đại biểu HĐND tỉnh chất vấn để có ý kiến tranh luận, phản biện tại phiên chất vấn.

Bố trí thời gian thỏa đáng cho việc trả lời chất vấn trực tiếp tại phiên họp toàn thể. Ngoài chất vấn vấn đề liên quan đến câu hỏi trực tiếp, đại biểu HĐND tỉnh còn có thể chất vấn những vấn đề khác có liên quan đến lĩnh vực mà người trả lời chất vấn phụ trách. Tiến hành chất vấn theo nhóm vấn đề, chất vấn theo hướng đối thoại, tranh luận để tìm ra nguyên nhân của vấn đề, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan và các giải pháp khắc phục.  

Tại các kỳ họp thường kỳ của HĐND, UBND tỉnh và các đơn vị được chất vấn báo cáo kết quả thực hiện nội dung được chất vấn tại kỳ họp trước và chất vấn giữa hai kỳ họp. Giữa 2 kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh phân công các ban HĐND tỉnh giám sát việc thực hiện chất vấn của các cơ quan, cá nhân liên quan.

Sáu là, nâng cao chất lượng thảo luận, chỉnh lý và thông qua nghị quyết. Bố trí thời gian thảo luận ở tổ và tại phiên họp toàn thể phù hợp với nội dung của kỳ họp. Chủ tọa kỳ họp, chủ tọa phiên thảo luận ở tổ nêu rõ các nội dung cần lấy ý kiến thảo luận của đại biểu HĐND tỉnh; điều hành thảo luận theo hướng tăng cường đối thoại, tranh luận về các vấn đề quan trọng còn nhiều ý kiến khác nhau. Thảo luận tại tổ chuyên sâu về các nghị quyết chuyên đề trình kỳ họp; đồng thời tổ chức việc lấy ý kiến biểu quyết bằng phiếu của đại biểu HĐND tỉnh đối với các nghị quyết chuyên đề tại phiên thảo luận tổ.

 Nâng cao chất lượng báo cáo tổng hợp thảo luận ở tổ; bố trí các thành viên trong tổ thư ký kỳ họp chủ trì, phối hợp với cán bộ, chuyên viên Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh (sau này là Văn phòng HĐND tỉnh) làm nhiệm vụ thư ký tổ thảo luận.  

 Tổ thư ký kỳ họp theo kết luận của chủ tọa, tiếp thu ý kiến thẩm tra của các ban HĐND, ý kiến thảo luận của các đại biểu để chỉnh lý dự thảo nghị quyết trước khi đưa ra biểu quyết tại phiên họp toàn thể.

 Đối với những nội dung của nghị quyết mà đại biểu HĐND tỉnh còn có ý kiến đề nghị HĐND tỉnh bổ sung, sửa đổi và được chủ tọa kỳ họp, đại biểu HĐND tỉnh đồng ý thì sau kỳ họp, tổ thư ký tham mưu Thường trực HĐND tỉnh kịp thời tổ chức họp các ban HĐND tỉnh, các ngành liên quan để thống nhất bổ sung, chỉnh lý, hoàn thiện nghị quyết.

 Bảy là, quan tâm các điều kiện đảm bảo kỳ họp. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền hoạt động kỳ họp trên các báo, đài địa phương và Trung ương, Trang thông tin điện tử của HĐND tỉnh; tạo điều kiện thuận lợi để báo chí tiếp cận, đưa tin về hoạt động kỳ họp của HĐND tỉnh và bảo đảm việc đưa tin kịp thời, chính xác, khách quan theo quy định của pháp luật.

 Thực hiện cung cấp đầy đủ, kịp thời các tài liệu trình kỳ họp HĐND tỉnh cho đại biểu HĐND tỉnh. Tất cả các văn bản, tài liệu chính thức của kỳ họp được đăng trên kho cơ sở dữ liệu của Trang thông tin điện tử "Đại biểu nhân dân Hà Tĩnh"; được chuyển tải vào máy tính của các đại biểu HĐND tỉnh, giảm việc gửi tài liệu bằng văn bản đến các đại biểu HĐND tỉnh. Đối với các đại biểu là khách mời dự kỳ họp ở địa phương, khi dự họp đăng ký trước địa chỉ thư điện tử để Văn phòng gửi tài liệu qua thư điện tử. Thực hiện việc gửi ý kiến, góp ý các báo cáo, đề án, dự thảo nghị quyết bằng thư điện tử tới chủ tọa kỳ họp, tổ thư ký kỳ họp (ngoài các ý kiến đã phát biểu trực tiếp tại phiên họp toàn thể và thảo luận ở tổ). Sử dụng có hiệu quả địa chỉ email của chủ tọa kỳ họp, tổ thư ký kỳ họp, Văn phòng HĐND tỉnh để tiếp nhận thông tin từ cử tri.

  Tăng cường các điều kiện, cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật và chế độ, chính sách đối với đại biểu HĐND tỉnh. Nâng cao vai trò, trách nhiệm và năng lực chuyên môn của cán bộ, công chức, viên chức Văn phòng HĐND tỉnh để thực hiện tốt công tác tham mưu, giúp việc cho Thường trực HĐND, các ban HĐND tỉnh, chủ tọa kỳ họp, tổ thư ký thực hiện các công việc của kỳ họp.

Trên đây là một số ý kiến trao đổi của Thường trực HĐND tỉnh Hà Tĩnh về việc đổi mới hoạt động tổ chức kỳ họp HĐND. Rất mong được sự góp ý, trao đổi của hội nghị để góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan dân cử tỉnh Hà Tĩnh nói riêng và các tỉnh Bắc trung Bộ nói chung, đáp ứng với yêu cầu và nguyện vọng ngày càng cao của nhân dân./.