Nghị quyết 78 - đòn bẩy vượt khó

Từ năm 2008 đến năm 2012 là những năm đầy khó khăn, thách thức đối với những người làm công tác DS-KHHGĐ Hà Tĩnh. Trong khi cả nước đã đạt mức sinh thay thế, công tác dân số đang hướng đến việc nâng cao chất lượng dân số, chất lượng sống một cách bền vững thì Hà Tĩnh vẫn chưa hoàn thành mục tiêu giảm sinh xuống mức hợp lý nhằm ổn định quy mô dân số, là một trong mười tỉnh của cả nước có mức sinh cao (năm 2012, số con trung bình của một bà mẹ trong độ tuổi sinh đẻ đạt 2,75 con/bà mẹ). Tổng số trẻ em sinh ra trong năm 2012 là 21.671 cháu, tăng 24% so với năm 2011, tương ứng với tỷ suất sinh thô là 17,42‰, tăng 3,32‰ so với năm 2011 và bằng tỷ suất sinh thô của tỉnh trước đó 10 năm (2001). Tỷ số giới tính khi sinh ở mức cao (112,65 bé trai/100 bé gái), tình trạng vi phạm chính sách DS-KHHGĐ, nhất là việc sinh con vi phạm chính sách DS-KHHGĐ trong cán bộ, đảng viên ở mức cao và diễn ra tại hầu hết các huyện, thị xã, thành phố trong nhiều năm liên tiếp, gây tác động tiêu cực tới phong trào toàn dân thực hiện chính sách DS-KHHGĐ.

Toàn cảnh Kỳ họp thứ 8 Hội đồng nhân dân tỉnh khóa XVI, nhiệm kỳ 2011-2016

Bên cạnh đó, cơ cấu tổ chức bộ máy, con người làm công tác dân số, đặc biệt là ở cấp cơ sở có nhiều biến động, xáo trộn do hệ thống Ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em bị giải thể vào năm 2008. Mặc dù, Hà Tĩnh đã tích cực tiến hành sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy làm công tác dân số các cấp nhưng sau gần 5 năm thực hiện (2008-2012), tỉnh ta vẫn chưa bố trí đội ngũ cán bộ Dân số - KHHGĐ cấp xã là viên chức y tế cấp xã như hướng dẫn của Bộ Y tế. Thực tế này đã tạo tâm lý băn khoăn, lo lắng, thiếu an tâm trong đội ngũ cán bộ dân số cấp xã, cộng tác viên thôn, xóm, một số cán bộ xuất hiện tư tưởng chán nản, thiếu tập trung trong công việc. Vì thế, trong năm năm, toàn tỉnh có 299 cán bộ dân số cấp xã và 2.407 cộng tác viên dân số xin nghỉ việc, điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến việc thực hiện công tác dân số của tỉnh ta.

Nguồn kinh phí bố trí cho công tác Dân số - KHHGĐ vừa phân khai muộn, vừa không đáp ứng đủ nhu cầu chuyên môn. Điều này đã tác động rất lớn trong việc cung cấp, đáp ứng dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/ kế hoạch hóa gia đình (SKSS/KHHGĐ) tại các địa phương và cũng ảnh hưởng đến việc thực hiện chi trả phụ cấp cho cán bộ dân số cấp xã, cộng tác viên thôn, xóm còn thấp và chưa kịp thời. Từ năm 2008 đến 2012, mỗi cán bộ dân số cấp xã chỉ được hưởng phụ cấp 300.000 đồng/tháng, cộng tác viên dân số thôn, xóm được 30.000 đồng đến 50.000 đồng/tháng. Với mức phụ cấp này, nhiều người thậm chí không đủ trang trải chi phí đi lại, chi phí điện thoại liên lạc công việc nên mức độ hoàn thành nhiệm vụ còn hạn chế.

Để giải quyết những vấn đề cấp bách nêu trên, ngoài sự cố gắng, nỗ lực không ngừng của đội ngũ cán bộ dân số thì cần phải có một chính sách mới làm kim chỉ nam cho công tác dân số tỉnh ta trong thời gian tới. Nhận thấy được vai trò, ý nghĩa quan trọng đó, cuối năm 2013, Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành Nghị quyết 78/2013/NQ-HĐND ngày 18/12/2013 về việc tiếp tục đẩy mạnh công tác DS-KHHGĐ tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn 2014 - 2020. Nghị quyết 78 ra đời như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác DS-KHHGĐ đạt mục tiêu giảm sinh, tiến tới mức sinh thay thế bền vững, quy mô dân số ổn định, cơ cấu dân số hợp lý, nâng cao chất lượng dân số.

Những kết quả đáng mừng

Nghị quyết 78 như một làn gió mới thổi vào công tác DS-KHHGĐ Hà Tĩnh, Nghị quyết đã hết sức sát đúng, bao quát và đưa ra được những nhóm giải pháp để giải quyết, tháo gỡ một cách tổng thể những khó khăn, vướng mắc lâu nay trong công tác DS - KHHGĐ. Thực tiễn sau hơn hai năm tổ chức thực hiện đã khẳng định về tính đúng đắn, thiết thực và tính khả thi của Nghị quyết 78 trong công tác DS-KHHGĐ của Hà Tĩnh.

Để đưa Nghị quyết đi vào thực tiễn của đời sống, Ngành Y tế - Dân số đã tích cực tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 77/KH-UBND ngày 05/3/2014 về việc triển khai Nghị quyết 78; Quyết định số 77/2014/QĐ-UBND ngày 12/11 /2014 ban hành quy định tạm thời về xử lý cán bộ, công chức, viên chức, chiến sỹ lực lượng vũ trang sinh con vi phạm chính sách DS-KHHGĐ; Quyết định số 46/2015 /QĐ-UBND ngày 18/9/2015 quy định tạm thời một số chính sách DS-KHHGĐ trên địa bàn Hà Tĩnh. Quyết định số 46 được ban hành đã thể hiện sự quan tâm, thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo của tỉnh đối với công tác DS-KHHGĐ. Bên cạnh đó cũng thể hiện một số chính sách, hoạt động về công tác DS-KHHGĐ đã được nêu tại Nghị quyết 78, như: Chính sách khuyến khích, khen thưởng; hình thức xử lý vi phạm; chính sách đối với người thực hiện KHHGĐ; chính sách đối với người thực hiện các dịch vụ nâng cao chất lượng dân số; trách nhiệm của cá nhân, tập thể, cơ quan, đơn vị đối với công tác DS-KHHGĐ... Tại cấp huyện, Trung tâm DS-KHHGĐ cũng đã tích cực tham mưu cho Huyện ủy, HĐND, UBND ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Nghị quyết. Đến nay hầu hết đơn vị đã hoàn thành các mục tiêu cụ thể hóa chính sách của tỉnh, ban hành nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch thực hiện tại địa phương mình.

Song hành cùng với việc tham mưu, ban hành chính sách thì công tác truyền thông về SKSS/KHHGĐ có nhiều đổi mới về nội dung và hình thức, có hiệu quả góp phần nâng cao nhận thức, chuyển đổi hành vi của người dân trong việc thực hiện chính sách DS-KHHGĐ. Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng luôn được chú trọng và phát huy hiệu quả rõ nét. Hoạt động phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể tiếp tục được duy trì, đẩy mạnh. Ngoài ra, việc hỗ trợ thêm cho cộng tác viên 200.000 đồng nếu được vận động được 01 cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ thực hiện triệt sản tự nguyện, 30.000 đồng nếu vận động được 01 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đã có một hoặc hai con trở lên đặt dụng cụ tử cung đã tác động rất lớn đến kết quả thực hiện các đợt chiến dịch tăng cường tuyên truyền, vận động lồng ghép cung cấp dịch vụ KHHGĐ/SKSS được tổ chức tại các xã khó khăn, đông dân, có mức sinh cao và về đích nông thôn mới năm 2014, 2015.

Đặc biệt, sau khi Nghị quyết ra đời công tác kiện toàn, ổn định tổ chức bộ máy đã được thực hiện khá tốt ở cấp tỉnh và cấp huyện. 11/13 Trung tâm DS-KHHGĐ huyện, thị xã, thành phố được bố trí đủ chỉ tiêu biên chế theo đúng quy định hiện hành của Nhà nước; riêng 2 đơn vị huyện Kỳ Anh và thị xã Kỳ Anh được chia tách từ huyện Kỳ Anh cũ theo lộ trình thực hiện Nghị quyết số 903 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Trung tâm DS-KHHGĐ cấp huyện chưa được thành lập theo hướng dẫn của Bộ Y tế và Thông báo số 378/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ ngày 18/11/2015 kết luận của Thủ tướng Chính phủ tại cuộc họp Thường trực Chính phủ về việc quản lý đơn vị sự nghiệp y tế ở địa phương nên công tác tham mưu, quản lý, điều hành, tổ chức thực hiện chương trình DS-KHHGĐ ở huyện Kỳ Anh và thị xã Kỳ Anh còn gặp nhiều khó khăn. Đối với cấp xã, 100% xã, phường, thị trấn có quyết định thành lập Ban Dân số xã, 262/262 xã, phường, thị trấn đã bố trí 01 cán bộ không chuyên trách phụ trách công tác DS-KHHGĐ (riêng xã Cương Gián huyện Nghi Xuân do dân số đông nên bố trí thêm 01 người - phụ cấp do ngân sách huyện, xã chi trả). Toàn tỉnh hiện có 263 cán bộ không chuyên trách dân số cấp xã, trong đó trên 90% cán bộ đạt chuẩn theo quy định; 3.172 cộng tác viên DS-KHHGĐ thôn (xóm), khối phố. Do mức phụ cấp thấp, tính chất công việc quản lý, theo dõi biến động DS-KHHGĐ có những yêu cầu riêng (cập nhật thường xuyên qua phiếu thu tin, qua hệ thống sổ Ao, qua hệ thống thông tin quản lý dữ liệu điện tử...) nên để ổn định, tăng thu nhập đội ngũ không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố, tỉnh cũng đã chủ trương cho kiêm nhiệm thêm công việc khác.

Sau khi có Nghị quyết 78, các huyện, thị xã, thành phố đã thực hiện việc giao chỉ tiêu đi kèm bố trí kinh phí cho công tác DS - KHHGĐ. Tình trạng giao chỉ tiêu nhưng không bố trí kinh phí đã giảm xuống rất nhiều, nhiều địa phương đã bố trí ngân sách cao hơn mức mà Nghị quyết 78 quy định. Đối với cấp tỉnh, đã bố trí kinh phí xấp xỉ bằng 0,1% tổng chi ngân sách thường xuyên, bảo đảm các hoạt động, chế độ, chính sách cho cán bộ dân số cấp xã cũng như đối tượng thực hiện KHHGĐ. Đội ngũ cán bộ dân số cơ sở được hưởng phụ cấp cao hơn, cán bộ dân số cấp xã được hưởng mức bằng 1,3 hệ số lương cơ bản. Cộng tác viên thôn, xóm được hưởng phụ cấp 215.000 đồng/ người/tháng từ ngân sách tỉnh và Trung ương (từ năm 2014 đến hết năm 2015). Từ năm 2016, nếu cộng tác viên dân số thực hiện ba nhóm nhiệm vụ theo Nghị quyết 165/2015/NQ-HĐND thì tùy địa bàn, sẽ được hưởng phụ cấp từ 0,5 đến 0,6 hệ số lương cơ bản. Do số địa bàn phải bố trí cộng tác viên dân số quản lý theo quy định của Bộ Y tế cao hơn số thôn, xóm (3.172 địa bàn/2.144 thôn xóm) nên để đảm bảo 100% địa bàn dân cư theo hệ thống dữ liệu dân cư quốc gia đều có cộng tác viên, năm 2016 tỉnh tiếp tục bố trí 1.028 cộng tác viên ở những địa bàn này và được hưởng 215.000 đồng/ người/tháng (trong đó 115.000 đồng từ ngân sách tỉnh). Đối với cấp huyện, bên cạnh những địa phương làm tốt công tác bố trí kinh phí theo quy định thì vẫn còn những địa phương chưa bố trí hoặc bố trí chưa đúng theo quy định.

Như vậy, sau hơn hai năm triển khai, tổ chức thực hiện Nghị quyết 78, từ sự nỗ lực, cố gắng của ngành dân số, sự vào cuộc của cấp ủy Đảng, chính quyền, Nghị quyết 78 thực sự đã có sức lan tỏa mạnh mẽ và đã mang lại hiệu quả rõ nét, năm 2015, số trẻ được sinh ra là 21.197 cháu, tương ứng với tỷ suất sinh thô là 16,55‰, giảm 0,87‰ so với năm 2012; số trẻ được sinh ra là con thứ 3 trở lên là 4.884 cháu, tương ứng tỷ lệ sinh trên 2 con là 22,64%, giảm 0,78% so với năm 2012; tỷ số giới tính khi sinh ở mức 111,29 bé trai/100 bé gái, giảm 1,36 điểm % so với năm 2012.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai Nghị quyết vẫn còn gặp nhiều khó khăn và thách thức cần phải vượt qua trong thời gian tới, như: Công tác truyền thông về DS-KHHGĐ trong các tầng lớp nhân dân chưa đều khắp và mạnh mẽ; đội ngũ làm công tác dân số còn nhiều hạn chế về kỹ năng, trình độ; tỷ suất sinh thô còn ở mức cao và không đồng đều ở các địa phương; tỷ lệ sinh trên hai con, tỷ số giới tính khi sinh đang ở mức cao so với cả nước; tình trạng vi phạm chính sách DS-KHHGĐ ngày một gia tăng, công tác cung cấp, đáp ứng dịch vụ về dân số, chăm sóc SKSS/KHHGĐ chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu của nhân dân.

Để giải quyết những khó khăn trên ngành Dân số Hà Tĩnh tiếp tục thực hiện tốt 3 nhiệm vụ và 8 nhóm giải pháp mà Nghị quyết đã đề ra. Với kết quả tích cực như vậy, chúng ta tin tưởng rằng Nghị quyết 78 sẽ là đòn bẩy hiệu quả đưa công tác dân số Hà Tĩnh sớm đạt các mục tiêu nghị quyết đã đề ra, góp phần ổn định quy mô, nâng cao chất lượng dân số, thực hiện thắng lợi kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh đến năm 2020 và những năm tiếp theo.