Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dự và phát biểu tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Liên minh HTX Việt Nam. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Hôm nay (19/7), Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V (nhiệm kỳ 2016-2020) của Liên minh HTX Việt Nam đã diễn ra tại Hà Nội với sự tham dự của 542 đại biểu chính thức đại diện trên 150.000 tổ hợp tác, hơn 20.000 liên hiệp HTX, các thành viên liên kết cấp quốc gia, 13 triệu thành viên và 30 triệu người lao động của các lĩnh vực, ngành nghề trên khắp cả nước.

Điểm chung của các mô hình HTX thành công

Phát biểu tại Đại hội, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, lịch sử kinh tế HTX đã trải qua nhiều thăng trầm theo từng giai đoạn phát triển của đất nước.

Thời kỳ kháng chiến, phong trào HTX ở Miền Bắc đã phát triển đến đỉnh cao, góp phần vào công cuộc giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Tuy nhiên, mô hình HTX của thời kỳ chiến tranh, khi chuyển sang thời bình đã bộc lộ những bất cập nội tại, không theo nguyên tắc “tự nguyện, dân chủ và cùng có lợi" trong hoạt động HTX mà Bác Hồ đã chỉ dạy.

Cái giá phải trả là sự đổ vỡ tất yếu không thể tránh khỏi của hầu hết các HTX theo mô hình cũ. Sự thất bại đó còn để lại di chứng đến tận ngày nay, đó là sự hoài nghi, ngay cả với mô hình HTX được quy định tại Luật HTX 2012 theo đúng 7 nguyên tắc cơ bản như khuyến cáo của Liên minh HTX quốc tế và đã được chứng minh là mô hình đúng đắn, mang lại sức sống cho hàng triệu HTX.

Các mô hình này đã và đang hoạt động rất hiệu quả, tràn đầy sức sống ở nhiều nước khác, như ở Nhật Bản, các HTX nông nghiệp thu hút được 91% nông dân tự nguyện tham gia, tạo ra tổng sản phẩm khoảng 90 tỷ USD mỗi năm. Ở Đan Mạch, các HTX người tiêu dùng chiếm 36,4% thị trường bán lẻ. Ở New Zealand, các HTX nông nghiệp đảm đương 95% xuất khẩu sữa. Ở Pháp có 21.000 HTX hoạt động hiệu quả. Còn ở Mỹ, con số này là trên 30.000 HTX.

Còn trong nước, Thủ tướng nêu dẫn chứng về các HTX thành công điển hình như HTX bò sữa ở Sóc Trăng; HTX rau sạch ở Đà Lạt, HTX chăn nuôi gà, lợn ở Lào Cai, Liên hiệp HTX Saigon Co.op TPHCM... và hàng nghìn HTX sản xuất, thương mại, quỹ tín dụng nhân dân hoạt động hiệu quả.

Khẳng định trong nền kinh tế thị trường, nhiều mô hình HTX vẫn có thể thành công, Thủ tướng đặt vấn đề, làm sao để nhân rộng nhiều hơn nữa, nhanh hơn nữa các mô hình hiệu quả, thành công?

Thủ tướng khẳng định, bài học thực tiễn thành công trong nước và ở các nước phát triển trên thế giới đều chỉ ra rằng, liên kết giữa các hộ kinh doanh nhỏ lẻ để xây dựng HTX và trên cơ sở đó dần hình thành các liên hiệp HTX là con đường phù hợp nhất, hiệu quả nhất để cải thiện cuộc sống của hàng triệu hộ nông dân. 

HTX kiểu mới là một thiết chế kinh tế tiến bộ và nhiệm vụ quan trọng nhất là phải tạo ra lợi ích, nâng cao lợi nhuận, thu nhập cho xã viên, Thủ tướng nêu rõ. HTX phải lấy lợi ích xã viên làm trung tâm. Mô hình mới cho HTX là phải do các HTX, các xã viên đưa ra từ thực tiễn hoạt động, chứ không phải do cấp trên tự đề ra.

“Tôi cho rằng nhân tố thành công của các mô hình HTX đều có một điểm chung, đó là vai trò của người lãnh đạo. Một lãnh đạo HTX thành công không chỉ cần có kiến thức, kỹ năng của một doanh nhân thực thụ, mà còn đòi hỏi phải có một trái tim cống hiến cho cộng đồng”, Thủ tướng chia sẻ.

Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Kiên quyết không bao cấp cho sự yếu kém

Thủ tướng cho biết, Đảng, Nhà nước luôn quan tâm, coi trọng phát triển kinh tế tập thể mà nòng cốt là kinh tế HTX.

Thời gian qua, nhiều chính sách, pháp luật về tổ chức và hoạt động của HTX được ban hành. Tuy nhiên, hoạt động của kinh tế hợp tác chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế, mô hình HTX kiểu mới thành công chưa nhiều. Phát triển HTX kiểu mới chưa trở thành phong trào sâu rộng trong toàn quốc. Nhìn chung, quy mô HTX còn nhỏ, tính liên kết còn hạn chế, năng lực nội tại thấp.

Nhân dịp này, Thủ tướng nêu một số định hướng cho sự hoạt động của Liên minh HTX thời gian tới.

Theo Thủ tướng, phải khai thác lợi thế, tiềm năng của mô hình HTX, đó là lợi thế về xã hội và lợi thế về số đông. Liên minh HTX cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan trong hệ thống chính trị để phát huy sức mạnh tổng hợp, dẫn dắt phong trào HTX thông qua 8 từ nói gọn là “Khuyến khích, Hỗ trợ, Học hỏi, Truyền bá”. Nghĩa là tạo môi trường thuận lợi cho HTX hoạt động, phát huy tinh thần tự chủ, tinh thần kinh doanh, khởi nghiệp, sáng tạo của các HTX, các xã viên. Kịp thời tháo gỡ những khó khăn, cản trở sự phát triển của HTX phù hợp với cơ chế thị trường; hỗ trợ, nuôi dưỡng những mô hình thành công, kiên quyết không bao cấp cho sự yếu kém.

Các bộ, ngành, địa phương cần nhận thức đầy đủ hơn về vai trò của HTX trong phát triển kinh tế-xã hội và đoàn kết xây dựng cộng đồng, từ đó có sự quan tâm hơn trong việc xây dựng thể chế, chính sách để khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi phát triển kinh tế hợp tác, kể cả về vốn, thông tin, ứng dụng công nghệ và phát triển nguồn nhân lực. Cần xác định HTX có vị trí quan trọng trong chương trình phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn, nhất là trong tái cơ cấu nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới.

Mỗi HTX, mỗi xã viên cần nỗ lực học hỏi, liên kết và hợp tác, tìm hướng đi mới hiệu quả, phù hợp với bối cảnh mới. Cần xây dựng mối quan hệ gắn bó chặt chẽ giữa lợi ích của HTX, của ban chủ nhiệm HTX với lợi ích của xã viên. Ban chủ nhiệm HTX không những phải giành được sự tín nhiệm thật sự của xã viên, mà bản thân còn phải là những xã viên làm kinh tế giỏi.

Cần tổng kết đánh giá một cách thực chất phong trào HTX hằng năm để "Khuyến khích, Hỗ trợ, Học hỏi, Truyền bá" cho các HTX.

“Tôi đề nghị các đồng chí từ nay đến cuối năm nghiên cứu và đề xuất với Chính phủ một kế hoạch hành động để khuyến khích các mô hình kinh tế hợp tác hiệu quả”, Thủ tướng nói.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chụp ảnh chung với Ban Chấp hành Liên minh HTX Việt Nam khóa V. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Trước đó, tại phiên họp chiều qua, 100% đại biểu đã thống nhất bầu Ban Chấp hành Liên minh HTX Việt Nam khóa V gồm 141 người. Ông Võ Kim Cự tiếp tục giữ chức Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam.

Ông Võ Kim Cự khẳng định: Trong nhiệm kỳ tới, Liên minh HTX định hướng phát triển hợp tác xã kiểu mới gắn với xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm hàng hóa, ưu tiên phát triển HTX sản xuất vật chất và HTX bảo quản, chế biến, tiêu thụ sản phẩm cho thành viên, HTX dịch vụ công.

Phấn đấu đến năm 2020, có khoảng 250.000 tổ hợp tác, trong đó 5% tổ hợp tác phát triển thành HTX. Tỉ lệ cán bộ quản lý HTX có trình độ đại học đạt 40% và trình độ trung cấp đạt 50-55%. Thu nhập bình quân của các thành viên, người lao động trong các HTX tăng gấp đôi so với năm 2015