Việc ra các quyết định của Hội đồng nhân dân có chất lượng là hết sức quan trọng. Các quyết định của Hội đồng nhân dân phải phục vụ cho mục tiêu không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân, củng cố quốc phòng, an ninh của địa phương. Do vậy nếu các quyết định đúng và kịp thời vấn đề do thực tiễn cuộc sống của địa phương đòi hỏi thì các quyết định sẽ đi vào cuộc sống, phát huy tác dụng. Nếu không, quyết định của Hội đồng nhân dân sẽ không đi vào cuộc sống hoặc chỉ đi vào một phần. Vậy làm thế nào để nâng cao chất lượng các quyết định của Hội đồng nhân dân?

Các quyết định của Hội đồng nhân dân được thực hiện tại kỳ họp và được quy định khá chặt chẽ trong Luật tổ chức Chính quyền địa phương và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ở đây chúng ta có thể chia các quyết định của Hội đồng nhân dân làm hai loại là những quyết định thường kỳ theo kỳ họp (như mục tiêu giải pháp phát triển kinh tế xã hội 6 tháng, cả năm; thu chi ngân sách; phân bổ vốn đầu tư xây dựng cơ bản…) và những quyết định chuyên đề (các chính sách cụ thể để phát triển các ngành lĩnh vực). Trong khuôn khổ bài viết này tôi muốn bàn tới việc nâng cao chất lượng các quyết định chuyên đề.

Toàn cảnh Kỳ họp thứ 16 Hội đồng nhân dân tỉnh khóa XVI

Theo quy trình thì để ban ban hành một Nghị quyết chuyên đề và để Nghị quyết đó phát huy tác dụng cần tuân thủ các bước sau:

Bước 1. Phát hiện vấn đề cần ban hành chính sách, còn có cách gọi khác là sáng kiến chính sách. Nội dung này có thể do Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, các cơ quan chức năng phát hiện đề xuất. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh thì có rất nhiều nội dung cần được quyết định, song Hội đồng nhân dân cùng một lúc không thể quyết định tất cả, vì ngoài việc tổ chức chuẩn bị để Hội đồng nhân dân ra quyết định thì các nguồn lực đảm bảo để thực hiện chính sách, trong đó yếu tố ngân sách là hết sức quan trọng, trong khi ngân sách đang rất hạn hẹp thì cũng không thể ban hành quá nhiều chính sách. Cho nên ở khâu này, việc xác định đúng vấn đề cần ưu tiên để ban hành chính sách là việc cần quan tâm nhất. Vấn đề được lựa chọn cần đáp ứng các ye­u cầu: Đáp ứng được nguyện vọng của đa số Nhân dân; nhằm thể chế hóa các đường lối chủ trương chính sách của đảng; đảm bảo tính cần thiết, khả thi, phù hợp với thực tiễn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

Bước 2. Dự thảo chính sách, thường được giao cho một cơ quan chuyên môn chủ trì có sự phối hợp của các cơ quan khác. Để khâu dự thảo chính sách có chất lượng cơ quan chủ trì cần lựa chọn người có chuyên môn sâu lại am hiểu pháp luật và thực tiễn thực hiện. Phải đảm bảo các chính sách được dự thảo  đáp ứng giải quyết được các yêu cầu do thực tiễn đặt ra, phù hợp với các quy phạm pháp luật, có đủ nguồn lực để thực hiện.

Bước 3. Tham vấn ý kiến các cơ quan chức năng và các đối tượng chịu tác động của chính sách. Bước này chủ yếu do cơ quan soạn thảo thực hiện, với mục đích là chính sách được ban hành phải phù hợp với thực tiễn và nguyện vọng của người dân, có tính thống nhất đồng bộ với các chính sách khác. Khi cần thiết cơ quan thẩm tra cũng tổ chức tham vấn để thu thập thêm thông tin làm cơ sở cho phản biện trong thẩm tra.

Bước 4. Thẩm định, thẩm tra của cơ quan tư pháp và các ban Hội đồng nhân dân. Thẩm định do cơ quan tư pháp thực hiện với mục đích đảm bảo quyết định khi ban hành đảm bảo thể thức văn bản, phù hợp với các quy định của pháp luật. Còn thẩm tra do các ban Hội đồng nhân dân được phân công thực hiện, nhằm giúp cho Hội đồng nhân dân bàn bạc thảo luận để quyết định, trong đó các kiến nghị đề xuất của các ban về những nội dung chưa phù hợp, chưa có tính khả thi hoặc những nội dung còn có ý kiến khác nhau là rất quan trọng. Chính vì vậy để nâng cao chất lượng khâu thẩm tra các ban Hội đồng nhân dân cần tham gia ngay từ đầu với cơ quan soạn thảo.

Bước 5. Trình kỳ họp Hội đồng nhân dân thảo luận, biểu quyết thông qua. Chúng ta đều nhận thấy việc quyết định tại các kỳ họp Hội đồng nhân dân là quan trọng nhất và năng lực quyết định của Hội đồng nhân dân trước hết phụ thuộc vào năng lực của từng đại biểu Hội đồng nhân dân. Do đó, chất lượng đại biểu Hội đồng nhân dân là yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc đảm bảo chất lượng các quyết định. Để không ngừng nâng cao năng lực cho các đại biểu Hội đồng nhân dân, ngoài việc tự thân các đại biểu phải đề cao vai trò trách nhiệm, tự học, tự bồi dưỡng thì cần tổ chức tập huấn các kỹ năng hoạt động cho các đại biểu nhất là các đại biểu mới tham gia khóa đầu. Các cơ quan, đơn vị nơi đại biểu công tác, sinh sống cần bố trí để các đại biểu có đủ thời gian cũng như các điều kiện khác cho đại biểu hoạt động.

Bước 6. Tổ chức triển khai thực hiện Quyết định, đây là nhiệm vụ của Ủy ban nhân dân. Nghị quyết của Hội đồng nhân dân sau khi ban hành cần phải được các cấp, các ngành, các tổ chức cá nhân liên quan thực hiện nghiêm túc. Từ khâu quán triệt, tuyên truyền nội dung Nghị quyết, đến xây dựng kế hoạch, hướng dẫn, bố trí nguồn lực để thực hiện. Có thể nói đây là khâu rất quan trọng, một Nghị quyết dù có tốt đến đâu mà khâu tổ chức thực hiện không tốt cũng sẽ không đem lại kết quả.

Bước 7. Giám sát quá trình tổ chức thực hiện, sơ kết, tổng kết đánh giá. Sau khi Nghị quyết được ban hành, Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban, Tổ đại biểu và đại biểu Hội đồng nhân dân có nhiệm vụ giám sát quá trình t­ổ chức triển khai thực hiện của các cấp, các ngành. Thông qua giám sát để đôn đốc các cơ quan chức năng trong việc thực hiện, kịp thời phát hiện những tồn tại thiếu sót, những bất cập để kiến nghị yêu cầu Ủy ban nhân dân và các cơ quan liên quan có các giải pháp để đảm bảo Nghị quyết được thực thi hiệu quả.

Định kỳ một đến hai năm phải tiến hành sơ kết, năm năm phải tổ chức tổng kết để đánh giá kết quả thực hiện, kịp thời rút ra những mặt được cũng như những tồn tại và nguyên nhân. Thông qua việc giám sát, sơ kết, tổng kết sẽ đề nghị Hội đồng nhân dân xem xét để quyết định bổ sung, sửa đổi, hoặc bãi bỏ những nội dung không phù hợp, đảm bảo Nghị quyết tiếp tục phát huy hiệu quả.

Quyết định bổ sung, sửa đổi, bãi bỏ những nội dung không phù hợp. Quy trình thực hiện việc quyết định bổ sung, sửa đổi, bãi bỏ toàn bộ hay một số nội dung của Nghị quyết được thực hiện lại như ban hành lần đầu.

Như vậy chúng ta thấy rằng muốn nâng cao chất lượng các quyết định của Hội đồng nhân dân cần tuân thủ nghiêm ngặt các bước của quy trình trên, trong đó mỗi bước lại do một hoặc một số cơ quan thực hiện. Chất lượng tổng thể thì Hội đồng nhân dân quyết định nhưng để có quyết định tốt thì chất lượng của các bước nêu trên phải được các cơ quan phụ trách hết sức chú trọng.

Ngoài những nội dung trên việc nâng cao chất lượng các Quyết định của Hội đồng nhân dân còn cần thêm các yếu tố đó là: Cần xây dựng một đội ngũ tham mưu, giúp việc chuyên sâu, chuyên nghiệp cho Thường trực, các Ban và các vị đại biểu Hội đồng nhân dân. Hiện nay mới chỉ có Hội đồng nhân dân tỉnh có cơ quan tham mưu, phục vụ độc lập, bộ máy khá đồng bộ, còn cấp huyện và xã thì vẫn chung Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, lực lượng chuyên viên lại ít nên trong tham mưu cho Thường trực, các ban và đại biểu Hội đồng nhân dân còn khó khăn. Trước tình hình đó cần bố trí đội ngũ chuyên viên giúp việc ở cấp huyện, xã vừa có chuyên môn, vừa có năng lực trách nhiệm.

Ngoài ra cần đảm bảo các điều kiện liên quan cho hoạt động của cơ quan Hội đồng nhân dân trong việc quyết định các chính sách như phương tiện làm việc, kinh phí...

Tóm lại, quyết định là một trong những chức năng hết sức quan trọng của Hội đồng nhân dân. Do vậy, cần tập trung để nâng cao chất lượng các quyết định, làm được việc này tốt thì vai trò của Hội đồng nhân dân được khẳng định, đẩy lùi tính hình thức trong hoạt động của Hội đồng nhân dân và đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của cử tri gửi vào người đại biểu đại diện cho mình tại cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương.