Nghị trường của Hội đồng nhân dân các cấp (HĐND) là diễn đàn, nơi thảo luận, thậm chí là nơi tranh luận gay gắt giữa các đại biểu để đi đến thống nhất quyết định một số vấn đề nào đó theo nguyên tắc đa số. Để những quyết định đó có hiệu lực, hiệu quả trong cuộc sống thì đòi hỏi phải có cơ sở thực tiễn; thông qua hoạt động tiếp xúc cử tri, giám sát, làm việc của các đại biểu HĐND và của các cơ quan dân cử.

Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 20/11/2015; được Chủ tịch nước ký lệnh công bố ngày 04/12/2015 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2016. Theo đó, Luật quy định chi tiết hơn và bổ sung một số quy định về hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban của Hội đồng nhân dân. Lần đầu tiên Luật có các quy định về hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân. Qua nghiên cứu các quy định của Luật, xin trao đổi sâu về một số nội dung liên quan đến hoạt động giám sát của HĐND.

Giám sát là một trong những nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của các cơ quan dân cử nói chung và các vị đại biểu dân cử nói riêng; hiệu quả của nó được đảm bảo bằng việc các cơ quan chức năng thực hiện nghiêm túc các kết luận, kiến nghị của cơ quan giám sát. Để giám sát và kết luận giám sát có chất lượng, đạt hiệu quả cao thì thu thập thông tin là khâu đầu tiên và hết sức cần thiết, mang tính chất quyết định.

Trách nhiệm của đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp đã được quy định trong các văn bản pháp luật, rồi đây các đại biểu, nhất là đại biểu HĐND các cấp cần phải được học tập, quán triệt và thấm nhuần sâu sắc để thực hiện trong suốt nhiệm kỳ HĐND. Trong bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến một trong những trách nhiệm của đại biểu HĐND các cấp, đó là trách nhiệm “vì dân” của người đại biểu.

Cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016 - 2021 đã thành công tốt đẹp. Những người trúng cử đã được phân công nhiệm vụ và đi vào hoạt động với tư cách mới là người đại biểu của Nhân dân.

Quyết định là một trong hai chức năng cơ bản của Hội đồng nhân dân. Đối với Hội đồng nhân dân tỉnh được quy định chung tại khoản 2 Điều 17 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 “Quyết định những vấn đề của tỉnh trong phạm vi được phân quyền, phân cấp theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan” và quy định cụ thể tại Điều 19 của Luật này, bao gồm Hội đồng nhân dân tỉnh có thẩm quyền quyết định gần 30 nhóm vấn đề thuộc 9 nhóm nội dung và lĩnh vực. Trong đó, có những nhóm nội dung quyết định cực kỳ quan trọng như tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến pháp và pháp luật; quyết định về xây dựng chính quyền; quyết định trong lĩnh vực kinh tế, tài nguyên, môi trường như: Quyết định kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội dài hạn, trung hạn và hằng năm của tỉnh; quy hoạch, kế hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực trên địa bàn tỉnh trong phạm vi được phân quyền. Quyết định dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn; dự toán thu, chi ngân sách địa phương và phân bổ dự toán ngân sách cấp mình; điều chỉnh dự toán ngân sách địa phương trong trường hợp cần thiết; phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương. Quyết định chủ trương đầu tư, chương trình dự án của tỉnh theo quy định của pháp luật…; tương tự thì thẩm quyền thực hiện chức năng quyết định của Hội đồng nhân dân cấp huyện, xã cũng được Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định khá chi tiết.

TXCT là một trong những hoạt động góp phần tăng cường mối liên hệ giữa đại biểu dân cử với cử tri. Đây cũng là kênh thông tin quan trọng trong hoạch định chính sách và giám sát triển khai thực hiện của cơ quan dân cử. Để TXCT thành công, đại biểu phải tạo được sự thân thiện, gần gũi, thực sự trách nhiệm với cử tri.